9 sınıf edebiyat komedi nedir?

1. Sınıf Edebiyat: Komedi Nedir, Ne Değildir?

Merhaba!

1. sınıf edebiyat dersinde karşımıza çıkan komediyi aslında hepimiz hayatımızda yaşıyoruz. Ama onu edebî bir tür olarak ele almak biraz farklı. Kısaca, komedi denince aklına gelecek ilk şeyin insanların güldüren yönlerini, toplumsal aksaklıkları veya karakterlerin safça hatalarını işleyerek okuyucuyu veya izleyiciyi eğlendirmesi olduğunu bilmelisin. Ama dur, bu sadece buzdağının görünen kısmı.

Deneyimlerime göre, komedinin sadece "komik şakalar" yapmaktan ibaret olmadığını anlamak önemli. İyi bir komedi, aslında hayatın kendisi kadar gerçekçi olabilir. Belki de bu yüzden Aristoteles bile komediyi "daha iyi insanları değil, daha kötülerini taklit eden bir sanat" olarak tanımlamış. Bu söz ilk başta garip gelse de, aslında komedinin kusurlu karakterler üzerinden bize kendimizi ve etrafımızı gösterme biçimini anlatıyor.

Komedi Neden Var? Amacı Ne?

Komedinin temel amacı, dediğim gibi, güldürmek. Ancak bu sadece karın kaslarını çalıştırmak için değil. Daha derin amaçları da var:

• Toplumsal Eleştiri: Komedi, en keskin eleştirileri bile tatlı dille yapmanın en etkili yollarından biri. Karakterlerin absürt davranışları veya komik diyalogları aracılığıyla, toplumdaki yanlışları, tutarsızlıkları veya abartıları göz önüne serebilir. Mesela, bir oyun karakterinin aşırı kibirli olması ve bunun sonucunda düştüğü komik durumlar, kibirin ne kadar gülünç olabileceğini vurgular. Molière’in “Kibarlık Budalası” gibi eserleri buna en güzel örnektir. Jourdain’in aristokrat olmaya çalışırken düştüğü komik haller, aslında dönemin toplumsal sınıf çatışmalarını ve sahtekarlığını ustaca eleştirir.
• Katarsis Etkisi: Bazen hayatın stresinden, sıkıntılarından uzaklaşmak için komediye sığınırız. Komedi, bizi dertlerimizden bir süreliğine uzaklaştırarak ruhsal bir rahatlama, yani bir nevi katarsis yaşatabilir. Bir film izlerken kahkahalarla güldüğünde, günün tüm yorgunluğunu atmış gibi hissedersin, değil mi? İşte bu, komedinin sağladığı en büyük faydalardan biri.
• İnsanın Kusurluluğunu Gösterme: Komedi, karakterlerin aptallıklarını, zaaflarını, abartılı tepkilerini ortaya koyar. Bu kusurlar, aslında hepimizde az ya da çok vardır. Komedi, bu kusurları abartarak bize gösterir ve bu sayede hem eğleniriz hem de kendimize dışarıdan bir gözle bakma fırsatı buluruz. Bu, Platon’un "kötülüğün bir tür taklididir" dediği şeyin de bir başka yorumu olabilir – yani komedi, bizim kusurlarımızın bir yansımasıdır.

Komedinin Temel Öğeleri Nelerdir?

Bir komedinin "komik" olmasını sağlayan bazı olmazsa olmazlar vardır:

• Karakterler: Komedi karakterleri genellikle abartılıdır. Ya aşırı saf ve iyi niyetlidirler (saf karakter), ya aşırı düzenbaz ve kurnaz (veciz karakter), ya da belirli bir özelliğe takıntılıdırlar (tip karakter). Bu abartılar, durumları daha komik hale getirir. Örneğin, bir karakterin cimriliği o kadar ileri gitmiştir ki, kendi evinde bile mum yakmaya kıyamaz ve sürekli karanlıkta yaşar. Bu abartılı özellik, karakteri hem gülünç hem de akılda kalıcı kılar.
• Durum Komedyası: Karakterlerin içine düştüğü komik durumlar, yanlış anlaşılmalar, tesadüfler komedinin temelini oluşturur. Bir kişinin başka birinin çantasını karıştırıp içine yanlışlıkla bir şey koyması ve bunun yarattığı karmaşa, saf bir durum komedyası örneğidir. Shakespeare’in “Yanlışlıklar Komedyası” tam olarak bu durumları işler. Birbirinin ikizi olan iki ailenin aynı şehirde olması ve bunun yarattığı kafa karışıklıkları, saf bir durum komedyasıdır.
• Diyalog ve Mizah: Komedide kullanılan dil de önemlidir. Esprili sözler, zeka dolu göndermeler, kelime oyunları veya iğneleyici konuşmalar komediyi güçlendirir. Diyaloglar, karakterlerin kişiliklerini de ortaya koyar ve durumu daha da komikleştirebilir. Örneğin, iki karakter arasında geçen bir konuşmada, birinin söylediği lafın diğerinin bambaşka bir anlama çekmesiyle ortaya çıkan mizahi durumlar çok sık kullanılır.

Komedinin Türleri Var mı?

Evet, tabii ki var. Komediyi genel olarak şu şekilde ayırabiliriz:

• Töre Komedyası: Toplumun ahlak anlayışını, göreneklerini, belirli bir grubun yaşam biçimini eleştirerek güldüren türdür. Karakterlerin yanlış veya komik davranışları üzerinden toplumsal değerlere göndermeler yapılır.
• Duygusal Komedi (Romantik Komedi): Aşk ilişkilerini, gençlerin hayallerini ve romantik yanlış anlaşılmaları konu alır. Genellikle mutlu sonla biter ve izleyicide/okuyucuda hoş duygular uyandırır.
• Absürt Komedi: Mantıksız, anlamsız olaylar ve diyaloglar üzerine kuruludur. Beklenmedik ve akıl dışı gelişmelerle güldürmeyi hedefler.
• Kara Komedi: Ölüm, hastalık, savaş gibi ciddi ve karanlık konuları mizahi bir dille işleyen türdür. Amaç, bu karanlık temalara karşı ironi ve mizah yoluyla bir tepki ortaya koymaktır.

1. sınıfta bu türleri ve komedinin temel özelliklerini anlamak, edebiyatı daha keyifli hale getirecektir. Unutma, bir eseri okurken veya izlerken kahkaha atmak en büyük kazancın olabilir!