Gitar Nedir ve Tarihçesi?
Gitarın Kendisi ve Kökleri
Gitar dediğimiz alet, aslında çok daha eski enstrümanların modern bir evrimi. Temelde telli bir çalgı enstrümanı ve ses, tellerin titreşimiyle oluşuyor. Bu titreşimler de genellikle gitarın gövdesinde yankılanıp dışarı çıkıyor. Basit gibi görünse de bu mekanizma, inanılmaz bir ses paleti sunuyor bize. Gitarın yapısı genellikle altı telden oluşur, ancak bas gitarlar dört, on iki telli gitarlar veya daha egzotik versiyonları da mevcut.
Gelelim tarihine. Gitarın atalarını öyle çok uzaklara, antik Mezopotamya'ya veya Mısır'a kadar götürebiliriz. Oradaki lir benzeri çalgılar, gitarın ilk tohumları gibi düşün. Ama bizim bugünkü gitarımızın doğrudan atası olarak kabul edebileceğimiz enstrümanlar, Orta Çağ İspanyası'nda ortaya çıkmış. O zamanlar lavta ve vihuela gibi enstrümanlar popülerdi. Vihuela, gitarın en belirgin öncülerinden biri; benzer bir forma sahip ve telleri parmaklarla veya pena ile çalınıyordu.
- yüzyılda İtalya'da bu vihuela formundan türeyen İtalyan gitarı ve İspanyol gitarı gelişmeye başladı.
Bugünkü gitarın standart altı tel yapısı,
- yüzyılda Avrupa'da, özellikle de İspanya'da yaygınlaştı. Hatta ünlü İspanyol gitar yapımcısı Antonio de Torres Jurado'nun
- yüzyılda yaptığı yenilikler, gitarın modern formunu büyük ölçüde şekillendirdi. Gövde boyutu, iç destek yapısı gibi detaylar onun çalışmalarıyla standartlaştı ve klasik gitar dediğimiz enstrüman ortaya çıktı.
Elektriğin Gücü: Elektrogitarın Doğuşu
Akustik gitarlar harikaydı, ama sesleri her zaman yeterli olmuyordu. Özellikle büyük sahnelerde, orkestraların veya diğer güçlü enstrümanların yanında duyulmak zordu. İşte bu noktada,
- yüzyılın başlarında elektrogitar fikri doğdu. Amaç basit: sesi yükseltmek ve yeni ses olasılıkları yaratmak.
İlk denemeler genellikle akustik gitarların gövdelerine mikrofon takmakla başladı. Ancak asıl devrim, manyetik pikapların geliştirilmesiyle geldi. Bu pikaplar, tellerin titreşimini doğrudan elektriksel sinyale dönüştürüyor. İlk ticari başarılı elektrogitar denemelerinden biri, 1930'larda Rickenbacker'ın ürettiği "Frying Pan" adlı lap steel gitardır. Ancak sahne müziğinde asıl patlamayı 1950'lerde Fender ve Gibson gibi firmalar yaptı.
Leo Fender'ın 1950'de piyasaya sürdüğü Fender Broadcaster (sonradan Telecaster oldu) ve 1954'teki Fender Stratocaster, elektrogitarın ikonikleşmesini sağladı. Aynı dönemde Gibson Les Paul de gitarlar dünyasında kendine sağlam bir yer buldu. Bu enstrümanlar, sadece seslerini yükseltmekle kalmadı, aynı zamanda "overdrive", "distortion" gibi yeni ses efektlerinin de önünü açtı. Bu da blues, rock and roll ve nihayetinde rock müziğin doğuşunu tetikleyen en önemli faktörlerden biri oldu.
Gitar Çalma Sanatı ve İlk Adımlar
Gitarı eline alan herkesin hemen virtüöz olması beklenemez tabii. Bu işin biraz da sabır ve pratik gerektirdiğini deneyimlerimden biliyorum. Bir kere, doğru gitarı seçmek ilk ve en önemli adım. Başlangıç seviyesindeyseniz, hem rahat çalabileceğiniz hem de bütçenize uygun bir akustik veya klasik gitarla başlamanız genellikle en mantıklısıdır. Neden mi? Çünkü akustik gitarda parmak gücünüz ve sesleri doğru basma beceriniz gelişir. Bu da ileride elektrogitar çalarken size büyük avantaj sağlar.
Öğrenme sürecinde düzenli pratik şart. Her gün 15-30 dakika bile olsa pena tutuşunuzu, sol el pozisyonunuzu, basit akor geçişlerini çalıştırmak bile fark yaratır. İnternette sayısız ücretsiz ders, tablatür ve akor diyagramı var. Bunlardan faydalanın. Başlangıçta öğrenmeniz gereken temel akorlar genellikle C, G, D, E, A, Am, Em, Dm gibi akorlardır. Bu akorlarla bile binlerce şarkıyı çalabilirsiniz.
Gitarda doğru pena tekniği de çok önemli. Pena'yı çok sıkı veya çok gevşek tutmamak, doğru açıyla tellere vurmak ses kalitesini doğrudan etkiler. Bir diğer önemli konu da kulak eğitimi. Başlangıçta şarkıların melodilerini veya akorlarını tahmin etmeye çalışmak, zamanla kulağınızın gelişmesine yardımcı olur.
Gitarın Dünyadaki Yeri ve Etkileri
Gitarın sadece bir müzik aleti olmanın ötesine geçtiğini söyleyebilirim. Dünyanın her yerinde, her tür müzikte gitarı duymak mümkün. Rock, blues, caz, pop, country, folk, latin, flamenco... Liste uzayıp gider. Kimi zaman ana melodi taşıyıcısı, kimi zaman ritim bölümünün vazgeçilmez bir parçası, kimi zaman da solo enstrüman olarak karşımıza çıkar.
Gitarın toplumsal ve kültürel etkisi de büyük. Özellikle
- yüzyılda blues ve rock müzikle birlikte özgürlük, protesto ve gençlik kültürü ile özdeşleşti. Jimi Hendrix, Eric Clapton, B.B. King, Paco de Lucía gibi isimler gitara sadece bir enstrüman olarak değil, bir ifade biçimi olarak yaklaştılar ve dünyaya ilham verdiler.
Eğer gitar çalmaya yeni başlıyorsanız, kendinize hedef belirleyin. Mesela sevdiğiniz bir şarkıyı çalabilmek gibi. Bu hedefler, motivasyonunuzu yüksek tutmanıza yardımcı olacaktır. Unutmayın, her büyük gitarist de bir zamanlar sadece basit akorları öğrenmeye çalışan biriydi.