Kan grubu neye göre belli olur?

Kan Grubu Neye Göre Belli Olur?

Kan grubunun neye göre belirlendiğini merak ediyorsan, hemen konuya girelim. Temelde iki ana sistem var: ABO sistemi ve Rh faktörü. Bu ikisi birleştiğinde senin kan grubun ortaya çıkıyor. Yani "A pozitif", "0 negatif" gibi duydukların işte bu iki sistemin birleşimi.

ABO Sistemi: Yüzeydeki İşaretçiler

Kanının hangi gruba ait olduğunu belirleyen şey, aslında kırmızı kan hücrelerinin yüzeyinde bulunan bazı özel proteinler, yani antijenler. ABO sisteminde iki temel antijen var: A antijeni ve B antijeni. Kırmızı kan hücrenin yüzeyinde hangi antijenlerin olduğu, senin kan grubunu belirliyor:

• Eğer hücrelerinin yüzeyinde sadece A antijeni varsa, kan grubun A'dır.
• Eğer hücrelerinin yüzeyinde sadece B antijeni varsa, kan grubun B'dir.
• Eğer hücrelerinin yüzeyinde hem A hem de B antijeni varsa, kan grubun AB'dir.
• Eğer hücrelerinin yüzeyinde ne A ne de B antijeni varsa, kan grubun 0'dır. Bu "sıfır" anlamındadır, bir harf değil.

Bu antijenlere karşı vücudunda doğal olarak antikorlar da bulunur. Mesela kan grubun A ise, kanında B antijenine karşı antikorlar (anti-B) bulunur. Bu, kan nakli sırasında neden bu kadar dikkat edildiğini de açıklıyor. Yanlış kan grubu nakledildiğinde bu antikorlar yabancı antijenlere saldırır ve ciddi reaksiyonlara yol açabilir.

Rh Faktörü: Pozitif mi, Negatif mi?

İkinci önemli belirleyici ise Rh faktörü. Bu da yine kırmızı kan hücrelerinin yüzeyinde bulunan bir antijen türü (genellikle RhD antijeni olarak bilinir). Eğer bu RhD antijeni hücrelerinin yüzeyinde varsa, kan grubun Rh pozitif'tir (Rh+). Eğer bu antijen yoksa, kan grubun Rh negatif'tir (Rh-).

Rh faktörü de en az ABO sistemi kadar önemli. Özellikle hamilelikte Rh negatif bir anne ile Rh pozitif bir babanın bebeği olursa, bebeğin Rh pozitif olması durumunda, annenin vücudunda Rh pozitif bebek kanına karşı antikorlar gelişebilir. Bu ilk gebelikte sorun yaratmasa da, sonraki Rh pozitif gebeliklerde hemolitik hastalık riskini artırabilir. Bu yüzden gebelik takibinde Rh uygunsuzluğu mutlaka kontrol edilir.

Kan Nakli ve Uygunluk: Kim Kime Kan Verebilir?

Kan gruplarının bu şekilde belirlenmesinin pratik bir önemi var: kan nakli. Kimin kimden kan alabileceği, bu antijen ve antikor uyumuna bağlıdır. Deneyimlerime göre bu konuda en çok karıştırılan yer burasıdır.

• 0 negatif (0-) kan grubu bireyler, ABO ve Rh sisteminde antijen taşımadıkları için "evrensel verici" olarak kabul edilirler. Kanlarında antikor olduğu için herkesin kanına karışmaz ama antijensiz oldukları için genel olarak çoğu kişiye verilebilirler (acil durumlarda ve sadece kırmızı kan hücreleri).
• AB pozitif (AB+) kan grubu bireyler ise hem A hem B hem de Rh antijenlerine sahip oldukları için "evrensel alıcı" olarak bilinirler. Çünkü kendi kanlarında karşı antijenlere karşı antikor bulunmaz, bu yüzden onlara çoğu kan grubu verilebilir.

Diğer kan grupları için uyumluluk daha spesifiktir. Örneğin, A pozitif biri sadece A pozitif veya A negatif kişilerden kan alabilir, aynı zamanda 0 pozitif, 0 negatif, B pozitif ve B negatif kan verebilir. Bu karmaşık gibi görünse de, laboratuvarlarda yapılan testlerle her zaman kan nakli öncesi uyumluluk kontrol edilir.

Kan Grubunu Öğrenmek Neden Önemli?

Kendi kan grubunu bilmek sana hayat kurtaran bilgiler sunabilir. Acil bir durumda, ameliyat öncesinde veya herhangi bir sağlık sorunu yaşadığında doktorlar için bu bilgi kritik öneme sahiptir. Bazı araştırmalar, kan gruplarının bazı hastalıklara yatkınlıkla da ilişkilendirildiğini gösteriyor ama bunlar henüz kesinleşmiş kesin bilgiler değil. En önemlisi, kan bağışı yaparken veya bir yakının için kan gerektiğinde doğru bilgiyi bilmek.

Eğer kan grubunu bilmiyorsan, en yakın sağlık kuruluşuna başvurarak birkaç damla kan örneğiyle kolayca öğrenebilirsin. Bu bilgiye sahip olmak, sağlık bilincini artırmak için atılmış önemli bir adımdır.