Akademik makalede alıntı nasıl yapılır?

Akademik Makalede Alıntı Yapmanın Püf Noktaları

Akademik bir makalede alıntı yapmak, çalışmanın güvenilirliğini artıran, bilgi birikimini gösteren ve başkalarının fikirlerine saygı duyduğunu kanıtlayan temel bir beceridir. Bunu doğru yapmak, makalenin kalitesini doğrudan etkiler. Deneyimlerime göre, birçok öğrenci ve araştırmacı bu konuda biraz çekingen veya kafa karışık olabiliyor. Oysa birkaç temel prensibi kavradığında işler çok daha kolaylaşıyor.

Neden Alıntı Yapmalısın?

Öncelikle, alıntı yapmanın sadece bir gereklilik olmadığını anlamalısın.

• Bilimsel Süreklilik: Yaptığın çalışma, mevcut bilgi birikiminin üzerine inşa edilir. Başkalarının çalışmalarına atıfta bulunarak, bu sürekliliğin bir parçası olduğunu gösterirsin. Örneğin, bir konuda yaptığın incelemede, daha önceki 20-30 makaleden yararlanmışsan, bu makalelere atıf yapmak, konuya ne kadar derinlemesine hakim olduğunu gösterir.
• İntihali Önlemek: Başkalarının fikirlerini veya kelimelerini kendi fikrinmiş gibi sunmak intihaldir ve ciddi etik sorunlara yol açar. Kaynak göstermeden bir bilgi kullanmak, o bilginin kaynağını "çalmak" gibidir.
• Güvenilirlik ve Kanıt: İddialarını ve argümanlarını desteklemek için güvendiğin kaynaklara başvurmalısın. Bir istatistiği verirken (örneğin, "2022 yılında küresel karbon emisyonları 37.1 milyar ton olarak kaydedildi (IPCC, 2023)"), bu bilginin nereden geldiğini belirtmek, okuyucunun bu bilgiye güvenmesini sağlar.

Alıntı Türleri ve Doğru Kullanımı

Alıntılarda iki ana yöntem vardır: doğrudan alıntı ve dolaylı alıntı (parafraz).

• Doğrudan Alıntı: Bir kaynaktan kelimesi kelimesine yapılan alıntıdır. Bu tür alıntılar genellikle belirli, vurucu bir ifadeyi veya tanımlamayı kullanmak istediğinde tercih edilir. Örneğin: "Yazar (Soyadı, Yıl), 'bilimsel bilginin üretimi, sürekli bir sorgulama ve kanıtlama sürecidir' demektedir (s. 45)." Doğrudan alıntı yaparken, alıntının mutlaka tırnak içinde olması ve sayfa numarasıyla birlikte belirtilmesi esastır. Çok uzun (genellikle 40 kelimeden fazla) doğrudan alıntılar, blok alıntı olarak ayrı bir paragrafta, girintili bir şekilde yazılır ve tırnak işareti kullanılmaz.
• Dolaylı Alıntı (Parafraz): Kaynaktaki fikri kendi kelimelerinle yeniden ifade etmektir. Bu, genellikle makalelerde daha sık kullanılır çünkü kendi dilini ve anlatımını korumanı sağlar. Örneğin: "Akademik bilginin oluşumunun, sorgulama ve kanıt sağlama döngüsüne dayandığı vurgulanmıştır (Soyadı, Yıl)." Burada önemli olan, orijinal metni kopyalayıp sadece birkaç kelime değiştirmek değil, fikri tamamen anlayıp kendi cümlelerinle aktarmaktır. Aksi halde bu da intihal sayılabilir.

Alıntı Stilleri ve Tutarlılık

Akademik dünyada farklı alıntı stilleri kullanılır. En yaygın olanları APA, MLA, Chicago ve Harvard'dır. Hangi stili kullanacağın, genellikle makaleyi göndereceğin dergi veya kurum tarafından belirlenir.

• APA (American Psychological Association): Sosyal bilimler, eğitim ve psikoloji alanlarında yaygındır. Yazı-tarih sistemini kullanır.
• MLA (Modern Language Association): Dilbilim ve edebiyat alanlarında daha sık görülür. Yazı-numara sistemini temel alır.
• Chicago: Tarih, sanat tarihi ve sosyal bilimlerde kullanılır. Hem yazı-tarih hem de dipnot/sonnot sistemini içerir.

Deneyimlerime göre, hangi stili kullanırsan kullan, en önemli şey tutarlı olmaktır. Eğer APA kullanıyorsan, tüm atıflarında APA kurallarına uymalısın. Örneğin, bir kitap kaynağını belirtirken yazarın soyadını, yayın yılını ve kitabın başlığını yazıp parantez içine alıyorsan, tüm kitap kaynakları için aynı formatı kullanmalısın. Kaynakça listesi de aynı şekilde belirlenen stile uygun olmalıdır. Bir makalede kullandığın 10 farklı kaynaktan 5'i farklı stile göre formatlanmışsa, bu ciddi bir zayıflıktır.

Pratik İpuçları ve Öneriler

İşte alıntı yapma sürecini kolaylaştıracak bazı pratik öneriler:

• Referans Yönetim Araçları: Mendeley, Zotero veya EndNote gibi yazılımları kullanmayı öğren. Bu araçlar, kaynaklarını düzenlemene, metin içinde atıf eklemene ve hatta kaynakça listesini otomatik oluşturmana yardımcı olur. Bu, özellikle uzun makaleler yazarken zamandan tasarruf sağlar ve hata payını azaltır.
• Her Zaman Kaynak Tut: Okurken bir bilgiyi veya fikri beğendiğinde, o bilginin kaynağını, sayfa numarasını (eğer varsa) hemen not al. Bu, daha sonra makaleni yazarken "Acaba bu bilgiyi nereden almıştım?" telaşını yaşamanı önler.
• Belirli Stilin Kılavuzunu İncele: Kullanacağın alıntı stilinin resmi kılavuzunu edinmek veya çevrimiçi kaynaklardan incelemek en doğrusudur. Örneğin, APA
  1. baskı kılavuzunu gözden geçirmek, dergi yayın kurallarına uygunluğunu sağlar.
• Çevrimiçi Kaynaklar Dikkatli Kullanılmalı: İnternet sitelerinden veya bloglardan alıntı yaparken çok dikkatli olmalısın. Bilginin doğruluğunu ve kaynağın güvenilirliğini sorgulamalısın. Genellikle, hakemli dergiler, kitaplar ve güvenilir kurumların raporları daha yüksek güvenilirliğe sahiptir.

Unutma, alıntı yapmak bilgiyi doğru bir şekilde aktarmanın ve akademik dürüstlüğün bir parçasıdır. Başlangıçta biraz zaman alsa da, pratik yaptıkça bu beceri senin akademik yazımının vazgeçilmez bir parçası haline gelecektir.