Çanakkale savaşı nedenleri nelerdir?
Çanakkale Savaşı Nedenleri: Tarihin Akışını Değiştiren Olayın Kökenleri
Çanakkale Savaşı'nı anlamak için biraz geriye,
- Dünya Savaşı'nın karmaşık siyasi ve askeri denklemine bakmamız gerekiyor. Düşünsene, koskoca imparatorluklar birbirine girmiş, Avrupa kan gölüne dönmüş. İşte bu büyük yangının ortasında, Osmanlı İmparatorluğu'nun ve dolayısıyla Türkiye Cumhuriyeti'nin kaderini belirleyecek bir cephe açılıyor. Neden mi?
- Savaşın Denklemini Değiştirme Arzusu: İtilaf Devletleri'nin Stratejik Hedefi
İtilaf Devletleri, yani İngiltere, Fransa ve Rusya, savaşın başından beri bir çıkmaza girmişlerdi. Batı Cephesi'nde Almanlar karşısında ilerleyemiyor, Doğu Cephesi'nde ise Rusya büyük zorluklar yaşıyordu. İşte tam bu noktada, bizim topraklarımıza, yani Çanakkale Boğazı'na yöneldiler. Deneyimlerime göre, temel amaçları şunlardı:
* Rusya'ya Yardım Ulaştırmak: Rusya, müttefikleriyle arasındaki deniz bağlantısının kesilmesi nedeniyle büyük bir ikmal sıkıntısı yaşıyordu. Boğazlar'ı ele geçirip Karadeniz'e açılmak, Rusya'ya hem silah hem de gıda yardımı ulaştırmanın en kestirme yoluydu. 1914'te Rusya'nın tahıl ihracatının büyük kısmı boğazlar üzerinden yapılıyordu. Bu bağlantı kopunca Rus ordusu ve halkı zor durumda kaldı.
* Osmanlı'yı Savaş Dışı Bırakmak: Çanakkale Boğazı'nı geçmek, İstanbul'a ulaşmak anlamına geliyordu. İstanbul, Osmanlı İmparatorluğu'nun başkenti ve idari merkeziydi. Burayı ele geçirmek, savaşın ilk yıllarında Osmanlı'yı saf dışı bırakmak ve böylece savaşın genel yükünü hafifletmek demekti. Sadece İstanbul'u almakla kalmayıp, buradan Balkanlar'a yönelik bir cephe açma planları da vardı.
* Savaşı Kısaltmak ve Yeni Cepheler Açmak: Müttefikler, savaşı mümkün olduğunca çabuk bitirmek istiyorlardı. Çanakkale'nin düşmesi, hem Osmanlı'yı zayıflatacak hem de Balkanlar'da yeni müttefikler kazanma veya mevcut müttefikleri destekleme şansı yaratacaktı.
- Osmanlı İmparatorluğu'nun Durumu ve Almanya'nın Etkisi
Osmanlı İmparatorluğu,
- Dünya Savaşı'na Almanya'nın yanında girmişti. Bu durumun çeşitli nedenleri vardı ve Çanakkale'ye giden yolu hazırlayan etkenlerdendi:
* Almanya'ya Karşı Duyulan Güven ve Borçlar: Osmanlı Devleti, ekonomik olarak Almanya'ya oldukça bağlıydı. Hem yapılan yatırımlar hem de askeri alanda alınan destekler, ülkeyi Almanya'ya yaklaştırmıştı. Ayrıca, Almanya'nın güçlü bir müttefik olacağı düşüncesi de etkiliydi.
* Rusya ile Tarihi Rekabet: Osmanlı İmparatorluğu'nun Rusya ile uzun yıllara dayanan tarihi rekabeti ve husumeti vardı. Almanya'nın Rusya ile savaşması, Osmanlı için Rusya'ya karşı bir fırsat olarak görülüyordu. Kafkas Cephesi'nde yaşanan çatışmalar da bu durumu pekiştiriyordu.
* Kaybedilen Toprakları Geri Alma Arzusu: Özellikle Balkan Savaşları'nda kaybedilen topraklar, Osmanlı'da büyük bir milli üzüntüye neden olmuştu. Savaşa girerek bu toprakları geri alma umudu, bazı çevrelerde etkili olmuştu.
Deneyimlerime göre, bu ittifakın sonucu olarak Almanya, Osmanlı'yı savaşa çekmek için yoğun diplomatik ve askeri baskı uyguladı. Alman Mareşali Liman von Sanders'in askeri reformlar için gönderilmesi de bu etkinin bir göstergesiydi.
- Boğazların Stratejik Önemi: Dünya Ticaret Yolları ve Enerji Kaynakları
Çanakkale Boğazı, sadece askeri değil, aynı zamanda ekonomik açıdan da stratejik bir noktaydı.
* Dünya Deniz Ticaretinin Anahtarı: Akdeniz'den Karadeniz'e geçişin tek yolu olan Boğazlar, o dönemde de önemli bir deniz ticaret yolu üzerinde yer alıyordu. Bu yolu kontrol etmek, küresel ticaret üzerinde büyük bir etki yaratmak anlamına geliyordu. İtilaf Devletleri'nin amacı, bu yolu kendileri için açmak ve Osmanlı'yı ekonomik olarak izole etmekti.
* Enerji Kaynaklarına Erişim: Rusya'nın petrol gibi önemli enerji kaynaklarına erişimi büyük ölçüde Boğazlar'a bağlıydı. Bu yolu kesmek, Rusya'nın hem kendi ekonomisini hem de müttefiklerinin savaş gücünü zayıflatacaktı. Bir başka deyişle, Boğazlar bir nevi "enerji hattı" idi.
Özetle, Çanakkale'ye yapılan saldırı, tek bir nedene bağlanamaz. İtilaf Devletleri'nin savaşın gidişatını kendi lehlerine çevirme, müttefiklerine yardım etme ve Osmanlı'yı devre dışı bırakma stratejilerinin bir sonucuydu. Diğer yandan, Osmanlı İmparatorluğu'nun Almanya ile olan ittifakı ve Rusya ile olan tarihi rekabeti de bu büyük çatışmanın yaşanmasında önemli rol oynadı. Bu nedenle, o gün orada verilen mücadele, sadece bir toprak parçasını savunmak değil, aynı zamanda Türkiye Cumhuriyeti'nin kuruluşunun da temellerini atan bir direniş olmuştur. Senin de bu bilgileri göz önünde bulundurarak tarihi daha iyi anlamanı dilerim.