İnsan haklarına saygılı devlet ilkesi hangi anayasada?

İnsan haklarına saygılı devlet ilkesi, modern hukuk devletinin temel taşlarından biridir. Bu ilke, devletin yetkilerini kullanırken insan haklarına uygun davranmasını, bireylerin hak ve özgürlüklerini korumasını ve geliştirmesini ifade eder. Peki, bu önemli ilke hangi anayasalarımızda yer almıştır ve ne anlama gelmektedir?

1961 Anayasası ve İnsan Haklarına Saygılı Devlet İlkesi

Türkiye Cumhuriyeti'nin 1961 Anayasası, insan haklarına saygılı devlet ilkesini açıkça benimseyen ilk anayasamızdır. Bu anayasa, devletin tüm faaliyetlerinde insan haklarına uygun davranma yükümlülüğünü vurgulayarak önemli bir adım atmıştır. 1961 Anayasası'nın genel gerekçesinde, "Türkiye Cumhuriyeti, insan haklarına saygılı bir devlettir" ifadesine yer verilerek, bu ilkenin anayasal bir değer olarak kabul edildiği belirtilmiştir.

1961 Anayasası, sadece insan haklarına saygıyı değil, aynı zamanda sosyal devlet ilkesini de benimseyerek bireylerin ekonomik ve sosyal haklarını güvence altına almaya çalışmıştır. Ancak, 1961 Anayasası'nın bazı eksiklikleri ve yaşanan siyasi gelişmeler sonucunda 1982 Anayasası yürürlüğe girmiştir.

1982 Anayasası ve İnsan Haklarına Bağlı Devlet İlkesi

1982 Anayasası, 1961 Anayasası'ndan farklı olarak "insan haklarına saygılı devlet" yerine "insan haklarına bağlı devlet" ifadesini kullanmıştır. Bu değişiklik, tartışmalara yol açmış ve bazı hukukçular tarafından eleştirilmiştir. Eleştirilerin temelinde, "saygılı" ifadesinin daha geniş bir anlam içerdiği, "bağlı" ifadesinin ise daha sınırlı bir yükümlülük ifade ettiği düşüncesi yatmaktadır.

1982 Anayasası'nın 2. maddesinde geçen bu ilke, Türkiye Cumhuriyeti'nin insan haklarına uyma ve bu hakları koruma yükümlülüğünü ifade eder. Anayasa Mahkemesi, çeşitli kararlarında bu ilkenin önemini vurgulayarak, devletin tüm eylem ve işlemlerinde insan haklarına uygun davranması gerektiğini belirtmiştir. Anayasa'nın diğer maddelerinde de ifade özgürlüğü, düşünce özgürlüğü, din ve vicdan özgürlüğü gibi temel hak ve özgürlükler güvence altına alınmıştır.

Sonuç

Özetle, insan haklarına saygılı devlet ilkesi ilk olarak 1961 Anayasası'nda yer almıştır. Daha sonra 1982 Anayasası'nda bu ilke, "insan haklarına bağlı devlet" şeklinde ifade edilmiştir. Her iki anayasa da bu ilkeyi benimseyerek, Türkiye Cumhuriyeti'nin insan haklarına uyumlu bir hukuk devleti olma amacını taşımıştır. Bu ilke, devletin tüm faaliyetlerinde insan haklarına uygun davranması ve bireylerin hak ve özgürlüklerini koruması anlamına gelir.