1699 Karlofça antlaşması kimler arasında yapılmıştır?
1699 Karlofça Antlaşması: Kimler İmzaladı, Ne Değişti?
Hadi gel, doğrudan konuya dalalım. 1699'da imzalanan Karlofça Antlaşması, Osmanlı tarihi için gerçekten çok kritik bir dönüm noktası. Adından da anlaşılacağı gibi, antlaşmanın yapıldığı yer Sırbistan'da bulunan Karlofça. Peki, kim bu büyük anlaşmayı imzaladı? Kısaca özetlersek, Osmanlı İmparatorluğu ile bir tarafta Kutsal Roma İmparatorluğu (yani Avusturya), Lehistan (Polonya), Venedik Cumhuriyeti ve Rusya arasında yapıldı. Bu ittifakın adı da "Kutsal İttifak". Anlaşmanın temel sebebi, Osmanlı'nın II. Viyana Kuşatması'ndaki (1683) yenilgisi ve sonrasında başlayan uzun süreli savaşlar.
Kutsal İttifak'ın Oyuncuları ve Neden Önemli?
Burada karşımıza çıkan aktörlerin her biri kendi çıkarı peşinde.
- Kutsal Roma İmparatorluğu (Avusturya): Osmanlı'nın Avrupa'daki ilerleyişini durdurmak ve Balkanlar'daki etkisini artırmak istiyordu. Macaristan üzerindeki hakimiyetini sağlamlaştırması Avusturya için hayatiydi.
- Lehistan (Polonya): Osmanlı'ya karşı savaşlarda aktif rol aldı, özellikle Podolya ve Ukrayna üzerindeki iddiaları vardı.
- Venedik Cumhuriyeti: Denizlerde hakimiyet kurma ve Ege Denizi ile Adriyatik'teki ticari çıkarlarını koruma derdindeydi. Mora Yarımadası'nı Osmanlı'dan almak en büyük hedeflerinden biriydi.
- Rusya: Karadeniz'e inme ve Ortodoks halklar üzerinde nüfuzunu artırma politikası güdüyordu. Azak Kalesi'nin alınması ve Kırım'a yönelik emelleri vardı.
Deneyimlerime göre, bu kadar farklı devletin aynı masada buluşması ve Osmanlı gibi güçlü bir imparatorluğa karşı birleşmesi, Avrupa'daki güç dengelerinin nasıl değiştiğini gösteriyor.
Anlaşmanın Maddeleri ve Osmanlı İçin Sonuçları
Karlofça Antlaşması'nın en can alıcı noktası, Osmanlı'nın ilk kez büyük çapta toprak kaybettiği antlaşma olmasıdır. Bu durum, "kaybettiğimiz ilk topraklar" gibi düşünülse de, aslında daha önceki savaşlarda yaşanan büyük yenilgilerin bir sonucudur. Antlaşma ile neleri kaybettik peki? Gelin somutlaştıralım:
- Avusturya'ya: Macaristan ve Erdel'in büyük kısmı verildi. Bu, Osmanlı'nın Avrupa'daki toprak bütünlüğü için ciddi bir darbeydi.
- Lehistan'a: Podolya ve Ukrayna verildi.
- Venedik'e: Mora Yarımadası ve Dalmaçya kıyıları verildi. Venedik için bu, Akdeniz'deki konumunu güçlendiren önemli bir kazanımdı.
- Rusya'ya: Azak Kalesi ve çevresi verildi. Rusya'nın Karadeniz'e ulaşımında önemli bir adım daha atılmış oldu.
Bu toprak kayıpları, sadece coğrafi bir eksilme değil. Aynı zamanda Osmanlı'nın prestij kaybı ve askeri gücünün eskisi gibi olmadığı gerçeğiydi.
- yüzyılın sonlarına doğru başlayan bu değişim, sana da hissettiriyordur mutlaka, Osmanlı'nın eskisi gibi "Avrupa'nın korkulu rüyası" olmaktan çıkıp, savunma pozisyonuna geçtiğinin en net göstergesi Karlofça.
Karlofça'dan Sonra Ne Oldu?
Karlofça Antlaşması, Osmanlı için adeta bir "uyandırma servisi" oldu. Artık toprak kayıpları telafi edilmeye çalışılacak, Batı'daki gelişmeler takip edilecek ve reformlar gündeme gelecekti. Deneyimlerime göre, bu antlaşmadan sonra Osmanlı İmparatorluğu'nda bir panik havası oluştuysa da, aynı zamanda bir uyanış da başladı. Lale Devri gibi dönemler, bu uyanışın bir parçasıdır aslında. Avrupa'nın askeri ve idari sistemlerini örnek alma çabaları arttı. Ancak bu reformların ne kadar geç kaldığı ve ne kadar başarılı olduğu da ayrı bir tartışma konusu elbette.
Eğer sen de bu dönemi daha iyi anlamak istersen, sadece antlaşmanın maddelerine değil, antlaşma öncesindeki savaşlara, tarafların motivasyonlarına ve antlaşma sonrası gelişen olaylara da bakmanı öneririm. Tarih, sadece olayların dizisi değil, aynı zamanda neden ve sonuç ilişkilerinin bir bütünüdür.