Abartma nedir kısaca ve örnekleri?

Abartma: Anlamak ve Yönetmek

Abartma, bir durumu, olguyu veya duyguyu gerçekte olduğundan daha büyük, daha önemli, daha kötü veya daha iyi gösterme eğilimidir. Bu, iletişimde sıklıkla karşımıza çıkar ve bazen farkında olmadan yaptığımız bir davranıştır.

Deneyimlerime göre abartmanın birkaç temel nedeni var:

• Dikkat Çekme İsteği: Özellikle sosyal ortamlarda veya bir sohbet sırasında, anlattığımız olayın daha ilgi çekici ve akılda kalıcı olmasını istediğimizde abartmaya başvurabiliriz. Örneğin, basit bir trafik sıkışıklığını anlatırken "neredeyse 2 saat kımıldayamadım" demek yerine, gerçekte 30 dakika sürdüyse bunu "yarım saat boyunca sanki takıldım kaldım, zaman durmuş gibiydi" şeklinde ifade edebiliriz. Bu, anlatıyı daha canlı hale getirir.
• Duygusal İfade Gücü: Yaşadığımız yoğun bir sevinci, üzüntüyü veya hayal kırıklığını kelimelere dökerken, duygumuzun şiddetini yansıtmak için abartma kullanırız. Bir futbol maçında takımınızın son saniye golüyle kazandığını düşünün. "Çok sevindik" yerine "O golle yer yerinden oynadı, resmen bayram havasıydı!" demek, o anki coşkuyu çok daha iyi anlatır.
• Güvenlik veya Avantaj Sağlama Çabası: Bazen bir durumu daha ciddi göstermek, bir sorumluluktan kaçınmak veya bir işi daha önemli göstermek için abartma yapabiliriz. Örneğin, bir raporun teslimatını geciktiren bir kişi, "sistemin çökmesiyle elimizdeki tüm veriler kayboldu, yeniden başlamak zorundayız" diyerek durumu olduğundan daha vahim gösterebilir. Bu, bazen kaçış mekanizması olarak da işlev görebilir.

Abartmanın Farklı Yüzleri ve Günlük Hayattan Örnekler

Abartma, sadece sözlü iletişimde değil, farklı biçimlerde de karşımıza çıkar. İşte bazı somut örnekler:

• Rakamlarla Oynamak: "Binlerce insan katıldı" dediğiniz bir etkinlikte aslında 500 kişi varsa, bu bir abartmadır. Veya "bir milyon lira kazandım" diyen birinin aslında 500 bin lira kazandığını öğrendiğinizde. Bu tür abartılar, durumu daha etkileyici kılmak için kullanılır.
• Niteliksel Yüklemeler: "Bu hayatımın en berbat günüydü" demek, aslında sadece birkaç tatsız olayın yaşandığı bir gün için bile bir abartmadır. Ya da bir performansın ardından "inanılmazdı, daha iyisini görmedim" demek, eğer ortalama üstü bir performans ise yine abartı sınıfına girer.
• Görsel ve Yazılı Medyada: Reklamlarda ürünlerin etkilerinin abartılması, haberlerde olayların dramatize edilmesi de abartmanın yaygın örneklerindendir. Bir diyet ürününün "sadece bir haftada 10 kilo verdirir!" vaadi, bilimsel gerçeklerden uzak bir abartıdır.

Deneyimlerime göre, en sık karşılaştığımız abartı türleri genellikle "süperlatif" kullanımlarıdır: "en iyisi", "en kötüsü", "inanılmaz", "muhteşem" gibi. Bu kelimeler, anlatıya güç katsa da, doğru kullanılmadığında inandırıcılığı zedeleyebilir.

Abartıyı Yönetmek ve Kendimizi Koruma

Abartmayı anlamak, hem kendi iletişimimizi daha doğru kurmamıza hem de başkalarının abartılarını daha iyi yorumlamamıza yardımcı olur. İşte size birkaç pratik öneri:

• Gerçekçi Olmaya Çalışın: Anlattığınız olayın veya hissettiğiniz duygunun gerçek boyutunu yakalamaya özen gösterin. Eğer bir olay hakkında emin değilseniz, tahmini rakamlar yerine "yaklaşık", "civarı" gibi ifadeler kullanabilirsiniz.
• Kaynakları Sorgulayın: Özellikle duyduğunuz haberler veya gördüğünüz reklamlardaki bilgileri hemen kabul etmeyin. Rakamların, iddiaların doğruluğunu kontrol etmeye çalışın. Bir üründen "mucizevi sonuçlar" beklemek yerine, kendi araştırmanızı yapın.
• Duygularınızı Dengede Tutun: Başkalarının abartılı anlatıları karşısında duygusal tepki vermeden önce durumu anlamaya çalışın. Bir kişinin aşırı olumsuz bir yorumu, kişisel bir durumdan kaynaklanıyor olabilir.
• Kendi İletişiminizi Gözden Geçirin: Zaman zaman kendi anlattıklarınızı düşünün. Acaba siz de farkında olmadan olayları veya duygularınızı abartıyor musunuz? Bu, hem ilişkilerinizde daha güvenilir olmanızı sağlar hem de kendinizi daha rahat ifade etmenize yardımcı olur.

Unutmayın, iletişimde dürüstlük ve açıklık her zaman en iyi yoldur. Abartma bazen anlatıyı renklendirse de, sürekli ve aşırı kullanımı güvenilirlik sorunları yaratabilir. Kendi adınıza, daha net ve gerçekçi bir iletişim kurmak sizin elinizde.