🗞️ Manisa Haber

Sepsis kriterleri nelerdir?

18 Haziran 2025 Manisa Haber

Nefes Kesen Bir Durum: Sepsis Kriterleri Nelerdir?

Sepsis, basitçe vücudun enfeksiyona karşı verdiği aşırı ve hayatı tehdit eden bir tepki. Bu tepki öyle kontrolden çıkıyor ki, kendi doku ve organlarına zarar vermeye başlıyor. Bir enfeksiyon kapmakla sepsis olmak arasında dağlar kadar fark var. İşte bu yüzden sepsis kriterlerini bilmek, erken teşhis ve müdahale için hayati önem taşıyor. Deneyimlerime göre, bu durumun ne kadar hızlı ilerlediğini ve ne kadar ciddi olduğunu ilk elden gören biri olarak, sana bu konuda net bilgiler vermek istiyorum.

Sepsis Kriterleri: SIRSA'dan SOFA'ya Bir Bakış

Sepsisi tanımlamanın ve ciddiyetini anlamanın ilk yolu, belirli kriterleri bilmek. Eskiden SIRSA (Sistemik İnflamatuar Yanıt Sendromu) kriterleri kullanılırdı. Bunlar daha çok vücudun genel inflamatuar yanıtını gösteriyordu. Ama artık bu kriterlerin tek başına yeterli olmadığı anlaşıldı. Şu an daha çok enfeksiyonun varlığıyla birlikte organ disfonksiyonunu (organ yetmezliğini) gösteren kriterler ön planda.

Sepsis-3 Tanımı dediğimiz yeni tanılamada, iki ana başlık öne çıkıyor:

  • Enfeksiyon kanıtı veya şüphesi: Bu, bir enfeksiyonun olduğunu gösteren herhangi bir bulgu olabilir. Örneğin, idrar yolu enfeksiyonu için idrarda iltihap hücrelerinin görülmesi, akciğer enfeksiyonu için balgamda bakteri üremesi veya zatürre belirtilerinin olması gibi. Bazen de sadece şüphe yeterli olabilir, örneğin ateşi ve genel durumu kötü olan bir hastada hemen enfeksiyon şüphesiyle yaklaşılır.
  • Organ Disfonksiyonu: İşte burası işlerin ciddileştiği yer. Enfeksiyonun vücuda verdiği zarar sonucu organların normal fonksiyonlarını yerine getirememesi durumu. Bu organ disfonksiyonunu ölçmek için kullanılan en yaygın ve güvenilir yöntemlerden biri SOFA (Sequential Organ Failure Assessment) skorudur.

SOFA skoru, 6 ana organ sisteminin (solunum, pıhtılaşma, karaciğer, kardiyovasküler, merkezi sinir sistemi ve böbrekler) fonksiyonlarını değerlendirir. Her sistem için belirli parametrelere bakılarak 0'dan 4'e kadar bir puan verilir. Toplam SOFA skoru 2 veya daha fazla artarsa, bu organ disfonksiyonu olduğunu ve dolayısıyla sepsisin geliştiğini gösterir.

Örneğin, solunum için oksijen ihtiyacına, böbrekler için idrar çıkışına ve kreatinin seviyesine bakılır. Kardiyovasküler sistem için ise kan basıncı ve kalp destek ilaçlarına ihtiyaç olup olmadığı değerlendirilir. Bu parametreler hastanın durumunu objektif olarak değerlendirmemizi sağlar.

Hızlı Tanı İçin Basit Kriterler: qSOFA

Her zaman SOFA skorunu hesaplamak için yeterli zaman veya imkan olmayabilir. Özellikle acil servislerde veya yoğun bakım dışında, hızlı bir değerlendirme yapmak gerekir. İşte bu noktada qSOFA (quick SOFA) devreye giriyor.

qSOFA, üç basit kriterden oluşur. Bu kriterlerden ikisi veya daha fazlası mevcutsa, hastada sepsise bağlı organ disfonksiyonu gelişme riski yüksektir ve daha yakından takip edilmelidir:

  • Solunum Sayısı: Dakikada 22 veya daha fazla nefes alıp verme.
  • Mental Durum: Glasgow Koma Skalası'nın (GKS) 13 veya daha düşük olması. Bu, kişinin oryantasyonunda bozulma, uykululuk veya konfüzyon gibi belirtiler gösterebileceği anlamına gelir.
  • Sistolik Kan Basıncı: 100 mmHg veya daha düşük olması.

Deneyimlerime göre, bu üç basit şeye dikkat etmek bile, sepsis riskini erken fark etmek için çok önemli. Örneğin, bir hastanın ateşi olmasa bile, solunum sayısı arttıysa ve durumu biraz bulanıksa, bu ciddi bir uyarı işareti olabilir.

Sepsisin Erken Belirtileri ve Dikkat Edilmesi Gerekenler

Sepsis, bazen sinsi başlayabilir. Bu yüzden vücudundaki değişikliklere karşı dikkatli olmak şart. İşte senin dikkat etmen gereken bazı erken belirtiler:

  • Ateş veya Vücut Isısında Düşüş: Yüksek ateşin yanı sıra, bazen vücut ısısının normalden düşük olması da bir belirti olabilir.
  • Hızlı Nabız ve Nefes Alma: Kalbinin daha hızlı atması ve nefes darlığı hissetmen.
  • Bulanık Zihin veya Konfüzyon: Kendini şaşkın, dalgın veya ne olup bittiğini anlamakta zorlanıyor gibi hissedebilirsin.
  • Şiddetli Ağrı veya Rahatsızlık: Genel bir huzursuzluk ve tarif etmekte zorlandığın bir ağrı hissi.
  • Soğuk, Nemli ve Soluk Cilt: Cildinin renginde değişiklikler, terleme veya soğukluk fark edebilirsin.
  • Yorgunluk ve Halsizlik: Aşırı derecede yorgun hissetmek, sanki enerjin tamamen çekilmiş gibi.

Eğer kendinde veya çevrendeki birinde bu belirtilerden birkaçını görüyorsan, özellikle de bilinen bir enfeksiyonun varsa, vakit kaybetmeden bir sağlık kuruluşuna başvurmak çok önemli. Erken tanı ve tedavi, sepsiste başarı oranını inanılmaz derecede artırır.

Ne Yapmalı? Pratik Öneriler

Sepsis riskini azaltmak ve erken fark etmek için yapabileceğin bazı şeyler var:

  • Enfeksiyonları Önle: Hijyen kurallarına dikkat et (el yıkama gibi), aşılarını yaptır ve genel sağlığına özen göster.
  • Kronik Hastalıklarını Kontrol Altında Tut: Diyabet, kalp hastalığı gibi kronik rahatsızlıkların varsa, bunları doktorunla düzenli takip et.
  • Belirtileri Hafife Alma: Kendini veya sevdiklerini iyi hissetmiyorsan, bir enfeksiyon belirtisi varsa, doktoruna danışmaktan çekinme.
  • Bilgi Sahibi Ol: Sepsis ve belirtileri hakkında bilgi sahibi olmak, sana veya başkalarına yardım etme konusunda büyük bir fark yaratabilir.

Unutma, sepsis ciddi bir durum ama erken fark edildiğinde tedavi edilebilir. Bu bilgileri kendine ve sevdiklerine bir iyilik olarak gör ve her zaman sağlığını ön planda tut.