Manik ve hipomanik nedir?

Manik ve Hipomanik: Farkları ve Neler Yapılabilir?

Manik ve hipomanik durumlar, bipolar bozukluğun temel taşlarından ikisi. Birbirine benzese de aralarında önemli farklar var ve bu farkları bilmek, hem kendin hem de çevrendekiler için çok değerli. Deneyimlerime göre, bu dönemleri anlamak hayat kalitesini doğrudan etkiliyor.

Öncelikle şunu netleştirelim: Hem manik hem de hipomanik dönemler, aşırı enerji, artmış duygu durumu ve aktivite seviyeleri ile karakterize. Ancak aradaki temel fark, bu durumların şiddeti ve süresi.

Manik Dönem: Enerjinin Kontrolden Çıkması

Manik dönem, adeta bir rollercoaster’ın en tepesi gibi. Kendini inanılmaz enerjik, coşkulu ve her şeyi başarabilecek güçte hissedersin. Bu durum genellikle en az bir hafta boyunca sürer ve kişinin günlük hayatını, işini, sosyal ilişkilerini ciddi şekilde bozar.

Manik dönemin belirgin özellikleri şunlardır:

• Aşırı neşe ve coşku: O kadar mutludur ki, bazen bu mutluluk gerçeklikten uzaklaşır.
• Azalmış uyku ihtiyacı: 3-4 saat uykuyla bile dinlenmiş hissedebilirsin. Gecenin üçünde yataktan fırlayıp bir proje yetiştirmek isteyebilirsin.
• Konuşma isteği ve hızlanması: Konuşmaya başlarsın ve durdurulmak istemezsin. Aklına gelen her şeyi ardı ardına anlatırsın, hatta bazen konuşurken diğerlerinin sözünü kesersin.
• Fikir uçuşması (Flight of ideas): Bir konu konuşurken aniden başka bir konuya geçiş yaparsın. Zihin hızla çalışır ama odaklanmak zordur.
• Artmış benlik saygısı: Kendini çok önemli, eşsiz ve olağanüstü yeteneklere sahip biri olarak görebilirsin. Tanrısal güçlere sahip olduğunu düşünen vakalar bile olmuştur.
• Dikkat dağınıklığı: Dış uyaranlar tarafından kolayca dikkatin dağılır. Bir göreve başlarsın ama birkaç dakika sonra başka bir şeye yönelirsin.
• Aşırı hareketlilik ve ajitasyon: Yerinde duramaz, sürekli bir şeyler yapma isteği duyarsın.
• Riskli davranışlar: Ani para harcamaları, düşüncesiz cinsel ilişkiler, pervasız sürüşler gibi zarar verici eylemlerde bulunabilirsin. Örneğin, normalde biriktirdiğin tüm parayı bir anda pahalı bir araba almak için harcayabilirsin.

Bu dönemde psikotik belirtiler de görülebilir. Yani gerçeklikle bağın zayıflayabilir, halüsinasyonlar veya sanrılar yaşayabilirsin. Bu durum, bir acil durum olarak değerlendirilmelidir.

Hipomanik Dönem: Daha Yumuşak Bir Çıkış

Hipomanik dönem, manik dönemin daha hafif bir versiyonu. Burada da enerji artışı ve duygu durumunda yükselme söz konusu ama bu durum en az 4 gün sürer ve kişinin günlük işlevselliğini manik dönemdeki kadar ciddi şekilde bozmaz.

Hipomanik dönemde yaşananlar şunlardır:

• Artmış enerji ve aktivite: Daha üretken hissedersin, daha az uykuyla idare edebilirsin. Projelerini daha hızlı tamamlarsın.
• Kendini daha iyi hissetme: Genel bir iyilik hali, özgüven artışı olur. Sosyal olarak daha girişken olabilirsin.
• Konuşkanlık: Daha fazla konuşmaya istekli olursun ama bu durum genellikle kontrolden çıkmaz.
• Yaratıcılık ve odaklanmada artış: Bazı insanlar için bu dönemler yaratıcılığın doruğa çıktığı zamanlardır. Odaklanma becerisi de artabilir.
• Daha az riskli davranışlar: Manik dönemdeki gibi aşırı riskli davranışlar genellikle görülmez, ama yine de normalden daha fazla harcama yapabilir, daha çabuk karar alabilirsin.

Hipomanik dönemdeki kişiler genellikle kendilerini hasta olarak görmezler. Hatta bu dönemi daha verimli ve mutlu oldukları bir zaman olarak algılarlar. Bu yüzden bu dönemde yardım almak zor olabilir. Ancak, hipomaninin ilerleyen dönemlerde maniye dönüşme riski olduğunu unutmamak gerekir.

Neler Yapılabilir? Kendine ve Çevrene Yardım Etme

Bu durumlarla başa çıkmak için yapabileceğin şeyler var. Önemli olan erken farkındalık ve doğru adımları atmak.

Kendi Kendine Yapabileceklerin:

• Uyku Düzeni: Mümkün olduğunca düzenli bir uyku saati tutmaya çalış. Hipomanik dönemde uykuyu azaltmak cazip gelse de, bu durumu tetikleyebilir.
• Stres Yönetimi: Stresi azaltacak teknikler öğren ve uygula. Meditasyon, yoga veya sevdiğin bir hobi stresle başa çıkmanda yardımcı olabilir.
• Günlük Tutmak: Duygu durumundaki değişiklikleri, uyku düzenini ve yaşadığın olayları not almak, bir örüntü fark etmeni sağlar. Bu, doktorunla konuşurken de çok faydalı olur.
• Tetikleyicileri Tanımlamak: Hangi durumların veya olayların bu dönemleri tetiklediğini anlamaya çalış. Örneğin, uyku düzensizliği, aşırı kafein tüketimi veya belirli sosyal etkileşimler tetikleyici olabilir.
• Madde Kullanımından Kaçınmak: Alkol ve uyuşturucu maddeler, manik ve hipomanik dönemleri tetikleyebilir veya şiddetlendirebilir. Bu dönemlerde uzak durmak çok önemli.

Çevrenden Destek Almak:

• Güvendiğin Biriyle Konuşmak: Yaşadıklarını güvendiğin bir arkadaşınla, aile üyenle paylaşmaktan çekinme. Dışarıdan bir gözlem, durumu daha net görmene yardımcı olabilir.
• Doktora Başvurmak: Eğer bu belirtileri yaşıyorsan, bir ruh sağlığı uzmanına başvurmak en doğrusu. Tanı konulması ve tedavi planı oluşturulması önemlidir. İlaç tedavisi, terapi veya ikisinin birleşimi etkili olabilir.

Unutma, bu durumlar yönetilebilir. Kendine nazik ol ve profesyonel yardım almaktan asla çekinme.