Sıfat ve zamirler nasıl ayırt edilir?
Sıfatlar ve Zamirler: Aralarındaki Farkı Ortaya Çıkarmak
Merhaba! Dilbilgisinin bu iki önemli unsuru, yani sıfatlar ve zamirler, bazen kafa karıştırıcı olabilir. Ama endişelenme, deneyimlerime göre bu işin sırrı aslında oldukça basit. Gelin, bunları netleştirelim.
Sıfatlar: İsimlerin Renkleri ve Özellikleri
Sıfat dediğimiz kelimeler, isimlerin önüne gelerek onları niteleyen, belirten veya tanımlayan kelimelerdir. Yani, bir ismin rengini, şeklini, durumunu, sayısını, yerini gibi özelliklerini anlatırlar.
* Niteleme Sıfatları: "Nasıl?" sorusuna cevap verirler.
* Örnek: "Kırmızı araba." (Araba nasıl? Kırmızı.)
* Örnek: "Hızlı koşucu." (Koşucu nasıl? Hızlı.)
* Deneyimlerime göre, niteleme sıfatları nesnel veya öznel bir özelliği belirtebilir. "Güzel çiçek" öznelken, "Sarı çiçek" nesneldir.
* Belirtme Sıfatları: Bunlar biraz daha geniş bir kategori. Sayı, işaret, soru ve belgisizlik sıfatları bu gruba girer.
* Sayı Sıfatları: "Kaç?" veya "Kaçıncı?" sorularına cevap verirler.
* Örnek: "Üç elma." (Elma kaç? Üç.)
* Örnek: "İkinci sıra." (Sıra kaçıncı? İkinci.)
* Bu sıfatlar, dilimize yerleşmiş belirli bir anlam taşıyan kelimelerdir.
* İşaret Sıfatları: "Hangi?" sorusuna cevap verirler ve varlıkları işaret ederler.
* Örnek: "Bu kitap." (Kitap hangisi? Bu.)
* Örnek: "Şu ev." (Ev hangisi? Şu.)
* Soru Sıfatları: Varlıkları soru yoluyla belirtirler.
* Örnek: "Hangi gün?" (Gün hangisi?)
* Örnek: "Nasıl bir ev?" (Ev nasıl bir?)
* Belgisizlik Sıfatları: Varlıkları tam olarak belirtmezler, belli belirsiz bir şekilde tarif ederler.
* Örnek: "Bazı insanlar." (İnsanlar kimler? Tam olarak belli değil.)
* Örnek: "Her çocuk." (Hangi çocuk? Hepsi.)
Pratik İpucu: Bir kelimenin sıfat olup olmadığını anlamak için, yanına bir isim koyup "Nasıl?", "Hangi?", "Kaç?" gibi sorular sorun. Eğer anlamlı bir cevap alıyorsanız, büyük ihtimalle sıfattır.Zamirler: İsimlerin Yerini Tutan Vekiller
Zamirler ise, isimlerin yerine kullanılan kelimelerdir. Tekrarı önlemek, cümleyi daha akıcı hale getirmek için kullanılırlar. Bir nevi "isim vekili" gibidirler.
* Şahıs Zamirleri: Konuşma anındaki kişileri belirtirler.
* Örnek: "Ben geldim." (Burada "Ali" yerine "Ben" kullanılmış.)
* Örnek: "Sen ne yaptın?" (Burada da bir kişinin adı yerine "Sen" gelmiş.)
* Çekimlerine göre "beni", "sana", "ona" gibi haller alırlar. Bu da onların isim gibi çekimlenebildiğini gösterir.
* İşaret Zamirleri: Varlıkları işaret yoluyla belirtirler ama bu sefer isim olmadan kullanılırlar.
* Örnek: "Bu güzel." (Burada "Bu kitap güzel" yerine sadece "Bu" kullanılmış.)
* Örnek: "Onlar geldi." (Burada "Onlar" bir grup insanı temsil ediyor.)
* Soru Zamirleri: Varlıklar yerine soruyu sorarlar.
* Örnek: "Kim geldi?" (Gelen kişinin adı yerine soru soruluyor.)
* Örnek: "Ne istiyorsun?" (İstenen nesnenin adı yerine soru soruluyor.)
* Belgisizlik Zamirleri: Varlıkları belirsiz bir şekilde belirtirler, yine isim yerine geçerler.
* Örnek: "Bazıları haklı." (Burada "Bazı insanlar haklı" yerine "Bazıları" kullanılmış.)
* Örnek: "Herkes toplandı." (Burada da "Her insan toplandı" yerine "Herkes" zamiri kullanılmış.)
* Dönüşlülük Zamiri: "Kendi" kelimesiyle oluşur ve işin özneye döndüğünü gösterir.
* Örnek: "Kendim yaptım." (İşi yapan kişi, işten etkilenen kişi aynı.)
Pratik İpucu: Bir kelimenin zamir olup olmadığını anlamak için, o kelimenin yerine bir isim koymayı deneyin. Eğer cümle anlamlı oluyorsa ve kelime tek başına kullanılmışsa, muhtemelen bir zamirdir.Temel Ayrım Noktası: İsimle İlişkisi
En net ayrım noktası şudur: Sıfatlar mutlaka bir ismin önünde bulunur (veya isimle birlikte kullanılır). Zamirler ise tek başına bir ismin yerini tutar.
* Sıfat: Yeni araba. (Burada "yeni" kelimesi "araba" ismini nitelemiş.)
* Zamir: Yeni. (Bu tek başına bir anlam ifade etmez, bir ismin yerini alması gerekir. Örneğin, "Yeni gelenler var." gibi.)
Deneyimlerime göre, bu ayrımı yapmak için kelimenin cümlenin bütünü içindeki görevine bakmak en doğrusu.
Örneklerle Pekiştirelim
* "O adam hızlı koştu."
* "O" burada "adam" ismini belirttiği için işaret sıfatıdır.
* "O hızlı koştu."
* "O" burada "Ali" veya "Ahmet" gibi bir ismin yerine geçtiği için şahıs zamiridir.
* "Bu kalem güzel."
* "Bu" burada "kalem" ismini belirttiği için işaret sıfatıdır.
* "Bu güzel."
* "Bu" burada "Bu kalem" veya "Bu elbise" gibi bir ismin yerine geçtiği için işaret zamiridir.
Bu örnekler, kelimenin tek başına mı yoksa bir isimle birlikte mi kullanıldığına dikkat çekiyor.
Umarım bu açıklamalar, sıfatlar ve zamirler arasındaki farkı daha net görmene yardımcı olmuştur. Bol bol okuyarak ve yazarak pratik yapmaya devam et!