Evde istiridye mantarı tohumu nasıl yapilir?

Evde İstiridye Mantarı Tohumu (Kültür) Nasıl Hazırlanır?

Evde kendi istiridye mantarı kültürünü yapmak istiyorsan, aslında çok da karmaşık bir süreç değil. Biraz dikkat ve sabırla, kendi ellerinle yetiştirdiğin lezzetli mantarların keyfini çıkarabilirsin. Deneyimlerime göre, en önemli nokta temizlik ve doğru substrat seçimi.

1. Kültür Hazırlığı: Temizliğin Önemi ve Başlangıç Malzemeleri

Mantarcılıkta en büyük düşmanın kontaminasyon yani istenmeyen mikroorganizmalar. Bu yüzden çalışacağın her şeyi iyice sterilize etmelisin. Eldiven ve maske takmak da işini kolaylaştırır.

Başlangıç için ihtiyacın olacaklar:

• Cam Kavanozlar: Genellikle 250-500 ml'lik kavanozlar başlangıç için idealdir. Steril olmaları önemli. Kaynatabilir veya fırında yüksek sıcaklıkta sterilize edebilirsin.
• Nemli Agar Tabanlı Kültür Ortamı: Bu, mantar myceliumunun (hif ağı) büyüyeceği temel malzemedir. Hazır kültür kitleri veya kendin hazırlayabileceğin basit bir karışım kullanabilirsin. Eğer kendin hazırlayacaksan, genellikle nişasta, dekstroz ve agar tozu gibi malzemeler su ile karıştırılıp kaynatılarak elde edilir. Bu karışım, mikrobiyolojik laboratuvarlarda kullanılan katı bir besin ortamıdır.
• İstiridye Mantarı Miselyumu: Bu senin "tohumun" olacak. Eğer ilk kez deniyorsan, güvenilir bir tedarikçiden saf miselyum kültürü alman en doğrusu olur. Genellikle küçük petri kaplarında veya özel poşetlerde satılır.
• Steril Koşullar İçin Ekipman: Eldiven, maske, alkol (izopropil alkol %70), steril pensler, çakmak veya alkol lambası gibi ekipmanlar işini çok kolaylaştıracaktır.

Kavanozların içini hazırlarken, yaklaşık 1/4 ila 1/3'ünü nemli agar tabanlı kültür ortamı ile doldur. Ortamın biraz soğumasını beklemeden kavanozlara doldurursan, kavanozun içinde buğulanma olur ki bu da ileride sorun yaratabilir. Ortam tamamen soğuduktan sonra, steril pens kullanarak istiridye mantarı miselyumundan küçük bir parça alıp bu ortama yerleştir. Kavanozun kapağını sıkıca kapat, ancak hava alabilmesi için üzerine delikler açılmış veya özel filtreli kapaklar kullanman daha iyi olur. Deliklerin üzerine bant çekerek hava akışını kontrollü hale getirebilirsin.

1. İnkübasyon Süreci: Doğru Ortam ve Sabır

Kültürünü hazırladıktan sonraki en kritik aşama inkübasyon yani miselyumun gelişeceği dönem. Bu süreçte ortamın sıcaklığı ve ışık durumu çok önemli.

İdeal inkübasyon koşulları şunlardır:

• Sıcaklık: İstiridye mantarı miselyumunun gelişimi için en uygun sıcaklık genellikle 20-24°C arasıdır. Daha düşük sıcaklıklar gelişimi yavaşlatır, daha yüksek sıcaklıklar ise istenmeyen bakterilerin veya küflerin üremesine neden olabilir. Oda sıcaklığı çoğu zaman yeterlidir, ancak çok değişkenlik gösteriyorsa ısıtıcı mat gibi ek çözümler düşünebilirsin.
• Işık: Bu aşamada ışığa ihtiyacı yoktur. Karanlık bir dolap, çekmece veya hatta battaniye ile örtülmüş bir alan idealdir. Işık, miselyumun gelişimini olumsuz etkileyebilir.
• Nem: Kavanoz içindeki nem seviyesi, miselyumun beslenmesi için yeterli olmalıdır. Eğer ortam çok kuru olursa miselyum kuruyabilir. Kavanozun kapağının sıkı kapalı olması bu nemin korunmasına yardımcı olur.

Bu süreç genellikle 10-20 gün sürer. Başlangıçta miselyumu göremezsin ama zamanla beyaz, pamuksu bir ağ gibi yayılmaya başladığını fark edeceksin. Kavanozun tamamı beyaz bir miselyum ağıyla kaplandığında kültürün hazır demektir.

1. Miselyum Yayılımı (Aşımlama): Bir Sonraki Adım

Eğer amacın daha fazla kültür veya doğrudan mantar yetiştirmekse, hazırladığın bu yoğunlaşmış miselyumu kullanarak daha büyük alanlara yayılım yapabilirsin. Bu, "aşımlama" olarak adlandırılır.

Aşımlama için kullanabileceğin substratlar (besin ortamları):

• Ahşap Talaşı veya Yonga: Özellikle kayın, kavak gibi sert ağaç talaşları istiridye mantarı için uygundur. Kullanmadan önce talaşları ıslatıp, sonra buharda veya düdüklü tencerede sterilize etmek gerekir. Sterilizasyon sıcaklığı en az 121°C olmalı ve bu sıcaklıkta en az 90 dakika tutulmalıdır. Islak talaşın nem oranı %55-60 civarında olmalı, yani sıktığında birkaç damla su akması yeterlidir.
• Saman veya Mısır Sapı: Temizlenmiş ve doğranmış saman da kullanılabilir. Samanı da ıslattıktan sonra sterilize etmek önemlidir.
• Misket Limonu veya Pamuk Tohumu Kabuğu: Bu tür tarımsal atıklar da uygun substratlardır ve benzer sterilizasyon yöntemleri uygulanır.

Steril ortamda, hazırladığın bu substratları steril poşetlere veya kovancıklara doldur. Ardından, kavanozdaki yoğunlaşmış miselyumundan uygun miktarda (genellikle substratın %5-10'u kadar) alıp bu substratın içine ekle. Poşetlerin ağzını kapatırken hava değişimi için filtreli contalar kullanabilir veya birkaç küçük delik açabilirsin. Bu aşamada da inkübasyon koşulları geçerlidir; yani 20-24°C sıcaklık ve karanlık bir ortam.

Substratın tamamı miselyumla kaplandığında, mantar yetiştirmeye hazırsın demektir. Bu genellikle 2-3 hafta sürer. Miselyumun substratı tamamen kolonize etmesi, mantarların daha sağlıklı ve hızlı büyümesini sağlar.

1. Pratik İpuçları ve Dikkat Edilmesi Gerekenler

Bu işi yaparken karşına çıkabilecek bazı durumlar ve bunlara yönelik önerilerim var:

• Hijyen: Tekrar vurgulamak isterim, hijyen her şeydir. Çalışma alanını alkol ile sürekli temizle, ellerini yıka ve eldiven kullan.
• Kontaminasyon Belirtileri: Kültüründe veya substratında yeşil, mavi, siyah veya pembe renkli küflenmeler görürsen, bu istenmeyen organizmaların ürediği anlamına gelir. Bu kültürleri hemen uzaklaştır ve imha et.
• Kültür Saklama: Hazırladığın saf miselyum kültürlerini hemen kullanmayacaksan, buzdolabında (4°C) saklayabilirsin. Ancak buzdolabında bile uzun süre dayanmazlar, birkaç hafta içinde kullanmaya çalış.
• Başlangıç Kiti Kullanımı: Eğer ilk kez deniyorsan, hazır bir istiridye mantarı yetiştirme kiti almak işini çok kolaylaştırır. Bu kitler genellikle içinde zaten miselyum ile aşılanmış bir substrat barındırır ve tek yapman gereken kitte belirtilen talimatlara uymak olur.
• Sabır: Mantar yetiştirmek sabır işidir. Miselyumun yayılmasını beklemek, doğru koşulları sağlamak zaman alır. İlk denemelerinde hemen sonuç alamasan bile pes etme. Deneyim kazandıkça daha başarılı olacaksın.

Unutma, evde mantar yetiştirmek hem keyifli hem de öğretici bir süreçtir. Bu adımları takip ederek kendi istiridye mantarı kültürünü rahatlıkla hazırlayabilirsin.