Sürekli geçici işçi ne demek?

Sürekli Geçici İşçi: Nedir, Kimler Etkilenir ve Nelere Dikkat Etmeli?

Pek çok kişinin merak ettiği, hatta bizzat tecrübe ettiği bir durum var: sürekli geçici işçi olmak. Adı üstünde, geçici bir statüde çalışıyor olmak aslında bir beklenti yaratır. Ancak işin içine "sürekli" kelimesi girdiğinde, bu durum biraz kafa karıştırıcı ve hatta yıpratıcı hale gelebiliyor. Gelin, bu konuyu enine boyuna inceleyelim.

Sürekli Geçici İşçi: Tanım ve Güncel Durum

Öncelikle, mevzuatta "sürekli geçici işçi" diye bir kadro veya statü yoktur. Bu terim, pratikte uzun yıllar boyunca, sözleşmesi her yenilendiğinde geçici statüde çalıştırılan ve bu durumun adeta kalıcı hale geldiği işçileri ifade etmek için kullanılır. Genellikle kamu kurumlarında, belediyelerde, KİT'lerde (Kamu İktisadi Teşebbüsleri) ve hatta bazı özel sektör firmalarında bu tarz bir çalışma biçimine rastlamak mümkün.

Deneyimlerime göre, bu durumun temelinde yatan nedenler arasında bütçe planlaması, kadro kısıtlamaları veya belirli projeler için geçici personel ihtiyacı gibi gerekçeler öne çıkıyor. Ancak işçi açısından bakıldığında, bu durum bir güvencesizlik hali yaratır. Her sözleşme yenileme döneminde işten çıkarılma riskiyle karşı karşıya kalmak, geleceğe yönelik plan yapmayı zorlaştırır.

Örneğin, mevsimlik tarım işçileri veya projeye özel istihdam edilen mühendisler geçici statüde çalışır, bu doğaldır. Ancak bir belediyenin temizlik işlerinde 5 yıldır her yılın belli dönemlerinde (örneğin 9 ay çalışıp 3 ay ara vererek) aynı işi yapan birinin durumu, bu tanıma uyar.

Haklar ve Yükümlülükler: Ne Biliyoruz?

Sürekli geçici statüde çalışan işçilerin de diğer tüm çalışanlar gibi belirli temel hakları bulunur. Bunlar arasında:

• Kıdem Tazminatı: Yasal şartlar dahilinde (belli bir süre çalışmış olmak gibi) kıdem tazminatı hakkı vardır. Ancak bu tazminatın ödenmesi, iş akdinin feshi durumuna bağlıdır.
• İhbar Tazminatı: Belirsiz süreli sözleşmelerde işverenin iş akdini feshetmesi durumunda ihbar tazminatı ödemesi gerekir. Ancak geçici işçi statüsünde sözleşme süreleri bellidir ve sürenin bitimiyle iş akdi sona ererse, ihbar tazminatı genellikle söz konusu olmaz.
• Ücret ve Diğer Sosyal Haklar: Asgari ücretin altında olmamak kaydıyla belirlenen ücret, SGK primlerinin ödenmesi, yıllık izin hakkı gibi temel haklar bu işçiler için de geçerlidir.
• Sendikalaşma Hakkı: Diğer tüm işçiler gibi sendikalara üye olma ve toplu iş sözleşmelerinden yararlanma hakları da vardır.

Burada dikkat edilmesi gereken en önemli nokta, sözleşmelerin niteliğidir. Eğer bir sözleşme, her ne kadar "geçici" olarak adlandırılsa da, işin niteliği gereği sürekli bir istihdamı işaret ediyorsa ve işçi bu işi kesintisiz olarak yapıyorsa, bu durumun belirsiz süreli sözleşmeye dönüştürülmesi için hukuki yollara başvurulabilir. Örneğin, her yıl 11 ay çalışıp 1 ay ara verilen bir sözleşme, aslında belirsiz süreli bir sözleşmenin suiistimali olarak görülebilir.

Sürekli Geçici İşçi Olmanın Yıpratıcı Yanları ve Çözüm Önerileri

Bu çalışma biçiminin en temel sorunu, kişide yarattığı psikolojik baskı ve gelecek kaygısıdır. Bir yanda aileniz, faturalar, krediler derken, diğer yanda her an işten çıkarılma ihtimali insanı yıpratır. Üstelik benzer işi yapan ve daimi statüde çalışan meslektaşlara göre bazı haklardan mahrum kalmak da (örneğin tayin hakkı, daha geniş sosyal imkanlar gibi) durumu daha da ağırlaştırır.

Bu durumdan muzdaripseniz, benim deneyimlerime göre atabileceğiniz bazı adımlar şunlar olabilir:

• Sözleşmelerinizi Dikkatle İnceleyin: Her sözleşme yenilemesinde eski ve yeni sözleşmelerinizi yan yana koyup, iş tanımınızda veya çalışma koşullarınızda önemli bir değişiklik olup olmadığını kontrol edin.
• Çalışma Sürenizi Kaydedin: SGK hizmet dökümünüzü düzenli olarak alın ve işe giriş-çıkış tarihlerinizle, sözleşme sürelerinizle uyuşup uyuşmadığını kontrol edin.
• Hukuki Danışmanlık Alın: Eğer durumunuz "sürekli geçici işçilik" kategorisine giriyorsa ve bu durumdan mağdur olduğunuzu düşünüyorsanız, bir iş hukuku avukatından görüş almaktan çekinmeyin. Birkaç yıl boyunca kesintisiz ve aynı işi yaparak geçici statüde çalıştırılmanız, sizin lehinize bir duruma yol açabilir.
• Sendika ile İletişime Geçin: Çalıştığınız yerde bir sendika varsa, durumunuzu onlarla paylaşın. Sendikalar, işçilerin haklarını savunmak ve çalışma koşullarını iyileştirmek için vardır.
• Alternatifleri Değerlendirin: Eğer durumunuzda bir iyileşme beklenmiyorsa, daha güvenceli iş olanaklarını araştırmaya başlayın. Bu, her zaman ilk seçenek olmasa da, uzun vadede ruh ve beden sağlığınız için daha iyi olabilir.

Unutmayın, haklarınızı bilmek ve bu haklarınızı kullanmak için çaba göstermek, hem sizin hem de benzer durumda olan diğer çalışanların yaşam standartlarını yükseltecektir.