Osmanlı Devletinde ilk geçici elçilik hangi dönemde?
Osmanlı Devletinde İlk Geçici Elçilik Hangi Dönemde?
Osmanlı'da ilk geçici elçilik dediğimizde aklımıza hemen Lale Devri, yani
gelmeli. Bu dönem, Batı'ya açılan bir pencere gibiydi ve Osmanlı'nın diplomasi anlayışında ciddi bir değişim yaşandığı zaman dilimi. Özellikle 1720'de Fransa'ya gönderilen Yirmisekiz Mehmed Efendi ile bu yeni dönem fiilen başlamış oldu. Bu, Osmanlı'nın artık kendi inisiyatifiyle, Batı'daki gelişmeleri yakından takip etmek amacıyla daimi olmasa da düzenli temsilciler göndermeye başladığının bir göstergesiydi.
Elçiliğin Önemi ve Nedenleri
Peki, neden bu dönemde böyle bir adım atıldı? Deneyimlerime göre bunun birkaç temel sebebi var. Birincisi, Batı'nın askeri ve teknolojik üstünlüğü artık göz ardı edilemez hale gelmişti. Osmanlı, Avusturya ve Rusya gibi güçlerle mücadele ederken, onlardaki yenilikleri anlaması gerekiyordu. İkincisi, daha önceleri elçiler genellikle yabancı devletlerin gönderdiği, Osmanlı'da kalıcı olan misyonlardı. Ancak bu kez, Osmanlı kendisi "biz de sizi izleyelim" diyordu. Yirmisekiz Mehmed Efendi'nin Fransa'ya gidişi, bu anlamda bir keşif gezisi gibiydi. Paris'teki siyasi, ekonomik ve kültürel hayatı gözlemleyip raporlaması istendi. Elindeki Sefaretnâme, yani elçilik raporu, hem Osmanlı'nın Batı'yı ne kadar iyi anladığı hem de kendi içindeki dönüşüm ihtiyacını ne kadar fark ettiği konusunda önemli bir belge.
Yirmisekiz Mehmed Efendi ve Fransa Sefareti
Yirmisekiz Mehmed Efendi'nin bu görevi sıradan bir iş değildi. Kendisi, saray çevresinden, iyi eğitimli, kültürlü bir şahsiyetti. Fransa'ya giderken beraberinde bir heyet de götürdü. Bu heyet, sadece diplomatik görevlilerden değil, aynı zamanda sanatkarlardan, mühendislerden oluşuyordu. Amaç, sadece siyasi ilişki kurmak değil, aynı zamanda Batı'daki bilimsel ve sanatsal birikimi de öğrenmekti. Bu sefaret, sadece bir diplomasi hamlesi olmanın ötesinde, Osmanlı'nın kültürel ve bilimsel açıdan da bir entegrasyon sürecine girdiğinin habercisiydi. Paris'te yapılan gözlemler, özellikle matbaanın kullanımı, mimari anlayış ve bahçe düzenlemeleri gibi konularda Osmanlı'nın ilerleyen dönemlerdeki yeniliklerine ilham kaynağı oldu.
Sürekli Elçiliklere Giden Yol
Bu geçici elçilikler, öyle birdenbire başlamadı ve birdenbire sona ermedi. Yirmisekiz Mehmed Efendi'nin Fransa sefaretinin ardından, Viyana, Rusya ve İran gibi önemli merkezlere de benzer geçici görevlendirmeler yapıldı. Bu deneyimler, Osmanlı'nın Batı ile olan ilişkilerini daha sağlıklı yürütmesi için bir ön hazırlıktı. Zamanla, bu geçici görevlendirmelerin yerini daha düzenli, daimi elçilikler aldı.
- yüzyılda Londra, Paris, Viyana gibi şehirlerde kalıcı Osmanlı elçiliklerinin açılması, bu ilk geçici adımların bir sonucuydu. Eğer sen de Osmanlı'nın dış ilişkilerindeki bu dönüşümü anlamak istersen, ilk olarak Lale Devri'ne ve Yirmisekiz Mehmed Efendi'nin raporlarına bakmanı öneririm. Bu ilk adımlar, ileride yaşanacak büyük değişimlerin tohumlarını atmıştır.