16 Türk devleti hangisi?
16 Türk Devleti: Bir Zaman Tünelinde Yolculuk
Türklerin tarih sahnesine çıktığı ilk günden beri, kurdukları devletlerin sayısı oldukça fazladır. Ancak "16 Türk devleti" denildiğinde akla gelen belirli bir liste vardır ve bu liste genellikle şu isimleri içerir: Asya Hun İmparatorluğu, Avrupa Hun İmparatorluğu, Ak Hunlar (Eftalitler), Göktürkler, Avarlar, Hazar İmparatorluğu, Uygurlar, Karahanlılar, Gazneliler, Büyük Selçuklu İmparatorluğu, Harzemşahlar, Altın Orda Devleti, Babür İmparatorluğu, Osmanlı İmparatorluğu, Türkiye Cumhuriyeti ve bazen de Timur İmparatorluğu veya Çağatay Hanlığı gibi devletler bu listeye dahil edilir.
Bu Devletlerin Ortak Noktaları ve Farklılıkları
Bu devletlerin hepsini bir araya getiren temel unsur, şüphesiz Türk kimliği ve kültürüdür. Ancak her biri kendi döneminin şartlarına, coğrafyasına ve etkileşimde bulunduğu diğer kültürlere göre farklı özellikler sergilemiştir. Deneyimlerime göre, bu devletlerin ortak noktalarını ve belirgin farklılıklarını anlamak, Türk tarihinin geniş ve derin panoramasını kavramak açısından önemlidir.
* Coğrafi Yayılım: Devletlerin kurulduğu ve egemenlik sürdüğü coğrafyalar oldukça geniştir. Asya'dan Avrupa'ya, Orta Doğu'dan Hindistan'a kadar uzanan geniş bir alanda Türk devletleri hüküm sürmüştür. Örneğin, Asya Hun İmparatorluğu'nun MÖ
- yüzyılda geniş topraklara yayıldığını, Osmanlı İmparatorluğu'nun ise üç kıtaya yayılan devasa bir yapıya ulaştığını biliyoruz.
* Yönetim Biçimleri: Çoğu Türk devleti, merkeziyetçi bir monarşi ile yönetilmiştir. Han veya Kağan unvanlı hükümdarların liderliğinde, kurultay gibi danışma meclisleri de önemli rol oynamıştır. Ancak bu yönetim biçimlerinde zamanla ve devlete göre değişiklikler olmuştur. Örneğin, Göktürkler'deki ikiye bölünmüş yönetim yapısı veya Selçuklular'daki atabeylik sistemi gibi farklılıklar mevcuttur.
* Hukuk ve Ekonomi: Türk devletlerinde genellikle "Töre" adı verilen geleneksel hukuk kuralları geçerliydi. Bu kurallar, zamanla yazılı hale getirilmiş ve devletin işleyişinde temel oluşturmuştur. Ekonomik olarak ise hayvancılık, tarım, ticaret ve savaş ganimetleri önemli gelir kaynaklarıydı. Özellikle Karahanlılar gibi yerleşik hayata geçen Türk devletlerinde tarım ve ticaretin geliştiğini görmekteyiz.
* Kültürel Etkileşim: Türk devletleri, kuruldukları coğrafyalarda diğer kültürlerle sürekli etkileşim halinde olmuşlardır. Bu etkileşimler sonucunda dil, din, sanat ve mimari alanlarında zengin bir birleşim ortaya çıkmıştır. Uygurlar'ın Maniheizm'i benimseyip yerleşik hayata geçerek sanat ve edebiyatta önemli gelişmeler kaydetmesi bunun bir örneğidir. Osmanlı İmparatorluğu'nun ise farklı din ve milletlerden insanları bir arada barındırması, kültürel zenginliğin en çarpıcı örneklerinden biridir.
16 Türk Devletini Neden Ayırıyoruz?
Peki, neden bu kadar çok devlet varken belirli bir liste üzerinde duruluyor? Bunun birkaç nedeni var:
- Devlet Geleneğinin Devamı: Bu listedeki devletler, Türk devlet geleneğinin belirli bir çizgisini temsil eder. Birbirini takip eden veya farklı coğrafyalarda aynı kökten türeyen yapıları göstermesi açısından önemlidir. Örneğin, Göktürklerden sonra kurulan devletler, Göktürklerin mirasını bir şekilde taşımışlardır.
- Siyasi ve Coğrafi Bütünlük: Listelenen devletler, belirli bir coğrafyada Türk hakimiyetini kurmuş ve siyasi bir bütünlük sağlamıştır. Bu, Türklerin sadece göçebe bir kavim olmadığını, aynı zamanda büyük imparatorluklar kurabilme yeteneğine sahip olduğunu gösterir.
- Tarihsel ve Kültürel Miras: Bu devletlerin her biri, günümüz Türkiye Cumhuriyeti'nin de dahil olduğu geniş bir kültürel ve tarihsel miras bırakmıştır. Anadolu'nun Türkleşmesinden Orta Asya'nın İslamlaşmasına kadar pek çok önemli süreci bu devletler şekillendirmiştir.
### Bu Süreci Daha İyi Anlamak İçin Neler Yapabilirsin?
Eğer bu konuyu daha derinden anlamak istersen, sana birkaç önerim olabilir:
* Harita Kullan: Haritalar, devletlerin sınırlarını, yayılış alanlarını ve etkileşimlerini anlamak için en iyi araçlardan biridir. Farklı dönemlere ait haritalara bakarak devletlerin nasıl büyüdüğünü veya küçüldüğünü görebilirsin.
* Kronolojik Sıraya Dikkat Et: Devletlerin kuruluş ve yıkılış tarihlerini öğrenmek, olaylar arasındaki bağlantıları kurmanı kolaylaştırır. Kimin kimden etkilendiğini, kimin kimle savaştığını bu şekilde daha iyi anlarsın.
* Sanat ve Mimariye Bak: Bir devletin sanatı ve mimarisi, o devletin kültürü hakkında çok şey anlatır. Göktürk yazıtlarını, Selçuklu kervansaraylarını, Osmanlı camilerini incelemek, o dönemin ruhunu hissetmene yardımcı olur.
* Tek Bir Devlete Odaklan: Başlangıçta tüm 16 devleti aynı anda anlamaya çalışmak yerine, bir veya iki devlete odaklanıp onları iyice araştırabilirsin. Örneğin, sadece Büyük Selçuklu İmparatorluğu'nu veya Osmanlı İmparatorluğu'nu detaylıca incelemek, genel tabloyu anlamak için harika bir başlangıç olabilir.
Unutma, bu devletler sadece tarihte kalmış yapılar değil, aynı zamanda günümüzdeki pek çok kültürel ve siyasi yapının da köklerini oluşturuyor. Bu yolculukta bilgi edinirken aynı zamanda kendi geçmişinle daha güçlü bir bağ kuracaksın.