Memlüklerin yıkılmasına neden olan savaş?
Memlüklerin Sonu: Çaldıran'ın Gölgesindeki Savaş
Memlüklerin siyasi ve askeri gücünün sonunu getiren savaş, çoğunlukla Çaldıran Savaşı olarak bilinir. Ancak Memlüklerin çöküşü tek bir savaşın sonucu değil, daha çok bir dizi stratejik hatanın ve siyasi zayıflığın birleşimidir. Çaldıran, aslında bu süreci hızlandıran belirleyici darbe oldu.
Safavilerin Yükselişi ve Memlüklerin Çaresizliği
Şah İsmail liderliğindeki Safevi Devleti,
- yüzyılın başlarında büyük bir güç olarak ortaya çıktı. Anadolu ve İran'ı kapsayan geniş bir coğrafyada hızla yayıldılar. Memlükler ise bu yeni gücün karşısında eski görkemli günlerinden uzaktı. İç çekişmeler, ekonomik sorunlar ve askeri teknolojiye adaptasyondaki yavaşlık, onları savunmasız bırakmıştı. Safevi diplomasisi, Memlük topraklarındaki Alevi nüfusu kendi yanına çekerek içten çürümeyi hızlandırdı.
Deneyimlerime göre, bir devletin gücü sadece ordusunun büyüklüğüyle değil, aynı zamanda iç birliği ve adaptasyon yeteneğiyle de ölçülür. Memlükler bu konuda sınıfta kaldılar. Safevilerin kullandığı yeni savaş taktikleri ve ordularının hareket kabiliyeti, Memlüklerin geleneksel savaş düzenleri karşısında üstünlük sağladı.
Çaldıran Savaşı: 23 Ağustos 1514
Bu dönüm noktası olan Çaldıran Savaşı, Osmanlı İmparatorluğu ile Safevi Devleti arasında gerçekleşti. Yavuz Sultan Selim'in orduları, Safevi ordusunu kesin bir yenilgiye uğrattı. Ancak bu savaşın Memlükler üzerindeki etkisi dolaylı oldu.
Nasıl mı? Çaldıran'da Safevi gücünün kırılması, Osmanlı'ya doğuda yeni bir hedef gösterdi. Memlük Devleti, Osmanlı için artık stratejik bir engel teşkil ediyordu. Osmanlı'nın doğuya doğru ilerlemesiyle Memlüklerin zaten zayıflamış olan sınırları daha da baskı altına girdi. Mısır ve Suriye'yi kapsayan Memlük toprakları, Osmanlı'nın doğal genişleme alanı haline gelmişti.
Mercidabık ve Ridaniye: Son Darbeler
Memlüklerin kesin olarak yıkılmasına yol açan savaşlar ise sırasıyla Mercidabık (1516) ve Ridaniye (1517) savaşlarıdır. Yavuz Sultan Selim, Çaldıran'dan sonra doğrudan Memlükler üzerine yürüdü.
* Mercidabık Savaşı: Halep yakınlarındaki bu savaşta, Osmanlı ordusu büyük bir zafer kazandı. Memlük ordusu, sayısal olarak üstün olmasına rağmen modern topçu birlikleri ve disiplinli Osmanlı süvarisi karşısında dağıldı. Bu zafer, Suriye'nin kapılarını Osmanlı'ya açtı.
* Ridaniye Savaşı (Kahire Kuşatması): Mercidabık'ın ardından Osmanlı ordusu Mısır'a ilerledi. Sina Çölü'nü geçtikten sonra Kahire yakınlarındaki Ridaniye'de Memlük ordusuyla son bir kez karşılaştı. Bu savaş da Osmanlı zaferiyle sonuçlandı ve Memlük Devleti'nin sonu geldi. Kahire'ye giren Yavuz Sultan Selim, Memlük sultanını esir aldı ve halifeliği Osmanlı'ya devretti.
Ne Öğrenebiliriz?
Bu tarihi süreçten çıkarılacak dersler var. Eğer bir devlet veya kurum içindeyseniz, şunları aklınızda bulundurun:
* Teknolojik Adaptasyon: Ordunuzun veya kurumunuzun kullandığı teknolojiyi güncel tutmak hayati önem taşır. Memlüklerin topları kullanmaması veya geç kalması, en büyük hatalarından biriydi.
* İç Birlik ve İstikrar: Siyasi istikrarsızlık ve iç çekişmeler, dışarıdan gelebilecek tehditlere karşı savunmasız bırakır. Memlüklerdeki taht kavgaları ve gruplaşmalar, düşmanlarına zemin hazırladı.
* Stratejik Vizyon: Dış politikada ve askeri stratejilerde uzun vadeli düşünmek gerekir. Komşunuzdaki güç dengelerindeki değişimleri iyi okumak ve buna göre pozisyon almak hayati. Memlükler, Safevi yükselişini ve Osmanlı'nın niyetini tam olarak öngöremedi.
Unutmayın, tarih tekerrürden ibaret olmasa da, ders alınması gereken pek çok olay barındırır.