Taşeron işçi kime denir?
Taşeron İşçi Kimdir?
Taşeron işçi, bir şirketin kendi bünyesinde çalıştırması gereken işleri, bu işleri yapmak üzere anlaşma yaptığı başka bir şirket aracılığıyla yerine getiren kişidir. Yani sen, bir ana firma tarafından doğrudan istihdam edilmek yerine, o ana firmanın sözleşme yaptığı bir alt işveren (taşeron firma) tarafından çalıştırılıyorsun. Bu sistemin adı da "alt işverenlik" veya yaygın bilinen adıyla "taşeronluk".
Deneyimlerime göre, bu durum birçok sektörde karşımıza çıkıyor. Özellikle büyük projelerde, mevsimlik işlerde veya uzmanlık gerektiren ancak ana firmanın sürekli ihtiyacı olmayan işlerde taşeronluk modeli sıkça tercih ediliyor. Örneğin, bir inşaat firması kendi bünyesinde elektrik, tesisat, boya gibi tüm işleri yapacak personel bulundurmak yerine, bu işler için uzmanlaşmış taşeron firmalarla anlaşabilir. Bu taşeron firmalar da kendi çalışanlarını (yani seni) projeye gönderir.
Taşeron İşçi Olmanın Temel Özellikleri
Taşeron işçi olarak çalışmanın bazı belirgin özellikleri var. Bunların başında, sigortanın ve maaşının ana firma tarafından değil, taşeron firması tarafından ödenmesi gelir. Bu, senin hukuki olarak bağlı olduğun yerin, çalıştığın yer olmaktan çok, seni bu projeye yönlendiren taşeron firma olduğu anlamına gelir.
Örnek vermek gerekirse, büyük bir fabrikada üretim bandında çalışıyorsun. Ancak bu fabrikanın sahibi değil, o fabrikanın belirli bir işini yapmak üzere anlaşma yaptığı taşeron firmanın sigortalı çalışanısın. Bu durumda patronun, maaşını ve haklarını ödeyen kişi, doğrudan çalıştığın fabrikanın yöneticisi değil, taşeron firmanın yetkilileridir.
Taşeron işçi olmanın bir diğer önemli yönü de, çalışma koşulları ve hakların konusunda bazen belirsizlikler yaşanabilmesidir. Çünkü hem ana firmanın hem de taşeron firmanın sorumlulukları söz konusu olabilir. Bu nedenle, hangi firmanın hangi konularda sorumlu olduğunu bilmek, senin haklarını koruman açısından önemlidir.
Hakların ve Dikkat Etmen Gerekenler
Taşeron işçi olsan da Türkiye'deki iş kanunları çerçevesinde belirli haklara sahipsin. Bunlardan en önemlileri şunlar:
- Sigorta: Taşeron firman tarafından SGK'lı olarak sigortalanmalısın. Sigorta primlerinin doğru şekilde yatırılıp yatırılmadığını düzenli olarak e-Devlet üzerinden kontrol etmen önemli.
- Maaş ve Ücretler: Anlaşmada belirtilen maaşını zamanında alman gerekir. Fazla mesai ücretlerin, bayram ve tatil günlerinde çalışma karşılığı alacağın ek ücretler de yasalara uygun olarak ödenmelidir.
- İş Sağlığı ve Güvenliği: Çalıştığın yerdeki iş sağlığı ve güvenliği önlemlerinden hem ana firma hem de taşeron firma sorumludur. Çalışma ortamının güvenli olması senin hakkındır. Gerekli kişisel koruyucu ekipmanların (baret, eldiven, gözlük vb.) sana sağlanması gerekir.
- Kıdem ve İhbar Tazminatı: Eğer belirli bir süre çalıştıktan sonra işten çıkarılırsan, kıdem tazminatı ve ihbar tazminatı hakların saklıdır. Bu tazminatların hesaplanmasında hem ana firmada hem de taşeron firmada geçirdiğin süreler dikkate alınabilir.
Pratik İpucu: İşbaşı yapmadan önce taşeron firmanla yaptığın sözleşmeyi dikkatlice oku. Hangi şartlarda anlaştığını, maaşının ne zaman yatacağını, hangi haklara sahip olduğunu net bir şekilde bilmek ileride yaşanabilecek sorunları önleyebilir. Eğer bir hak kaybı yaşadığını düşünüyorsan, öncelikle taşeron firmanla iletişime geç, ardından gerekirse bir avukattan veya Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı ile ilgili birimlerden destek alabilirsin.
Taşeronluk Sisteminin İşleyişi ve Örnekler
Taşeronluk sistemi aslında ana firmanın iş yükünü hafifletmek, maliyetleri optimize etmek veya uzmanlık gerektiren alanlarda daha verimli çalışmak için kullanılan bir yöntemdir. Bu modelde:
- Ana Firma: Belirli bir işi yapmak için bir bütçe belirler ve bu işi taşeron bir firmaya verir. Ana firma, taşeron firmanın işini denetler ve sonuçlarını takip eder. Örneğin, bir kamu kurumu, temizlik hizmetini kendisi yerine getirmek yerine, bu iş için anlaşma yaptığı bir taşeron firmaya yaptırabilir. Bu taşeron firmanın kendi personeli, kamu kurumunun binalarında temizlik görevlisi olarak çalışır.
- Taşeron Firma: Ana firmadan aldığı işi, kendi bünyesindeki işçilerle (yani seninle) yerine getirir. Personelin işe alımı, sigortalanması, maaş ödemeleri ve yasal yükümlülükleri taşeron firmaya aittir. Bir spor salonu, güvenlik hizmetini kendi personeliyle sağlamak yerine, özel bir güvenlik şirketiyle anlaşabilir. Bu güvenlik şirketinin personeli de senin gibi taşeron işçi olarak orada çalışır.
Deneyimlerime göre, taşeronluk sisteminin bazı avantajları olduğu gibi dezavantajları da olabilir. Avantajları arasında esneklik ve maliyet tasarrufu yer alabilirken, dezavantajları arasında iş güvencesinde hissedilen belirsizlik ve ana firma çalışanlarına göre bazı haklarda farklılıklar görülebilir. Bu nedenle, bir taşeron firmada çalışmaya başlamadan önce firmanın güvenilirliğini ve çalışma koşullarını araştırman faydalı olacaktır.