Hangisi Türk islam devleti değildir?

Türk İslam Devletleri Hangileri Değildir?

Türklerin İslamiyet'i benimsemesiyle birlikte kurulan devletler, tarihimizin en parlak dönemlerini oluşturur. Ancak bazen bu devletleri karıştırmak veya hangilerinin Türk-İslam devleti olup olmadığını ayırt etmek zor olabilir. Deneyimlerime göre, bu ayrımı yaparken dikkat etmen gereken birkaç temel nokta var.

Öncelikle, bir devletin Türk-İslam devleti sayılabilmesi için iki ana kritere bakmalıyız: kurucu unsurun Türk olması ve devletin temel yönetim, kültür ve inanç sisteminin İslam ile şekillenmiş olması. Bu iki unsur bir araya geldiğinde, ortaya çıkan yapı Türk-İslam devleti olarak adlandırılır.

Şimdi gelelim "hangisi Türk-İslam devleti değildir?" sorusuna. Bu sorunun cevabı, yukarıda bahsettiğim kriterleri karşılamayan devletlerdir. Örneğin:

• Göktürk İmparatorluğu (552-744): Bu büyük imparatorluk, Türklerin ilk büyük devletlerinden biridir. Ancak bu dönemde Türkler henüz İslamiyet'i benimsememişti. Yönetim biçimleri, inançları ve kültürel yapıları Göktanrı inancı etrafında şekillenmişti. Dolayısıyla Göktürkler, Türk devleti olmakla birlikte, Türk-İslam devleti değildir.
• Hun İmparatorlukları (Asya Hun, Avrupa Hun): Hunlar da Türk kökenli büyük devletler kurmuşlardır. Ancak onların da İslamiyet'ten önceki dönemlerde yaşadıkları ve kendi öz inançlarını sürdürdükleri bilinmektedir. Bu nedenle Hun devletleri de Türk-İslam devleti kategorisine girmez.
• Sasaniler (224-651): Pers kökenli bu devlet, İslamiyet'ten önce kurulmuş ve İslam orduları tarafından fethedilmiştir. Yönetim dili, kültürü ve dini tamamen farklıdır. Türklerle zaman zaman siyasi ve askeri ilişkileri olmuş olsa da, kendileri bir Türk devleti veya Türk-İslam devleti değildir.
• Bizans İmparatorluğu (395-1453): Roma İmparatorluğu'nun Doğu devamı olan Bizans, Hristiyan bir devlettir. Türklerle uzun süren mücadeleleri olmuştur, hatta bazı Türk boyları Bizans ordusunda paralı askerlik yapmış olsa da, Bizans'ın kendisi bir Türk-İslam devleti değildir.

Deneyimlerime göre, bu tür soruları yanıtlarken devletin kuruluş dönemindeki dini ve etnik yapısına bakmak en doğrusudur. Örneğin, Karahanlılar (840-1212) İslamiyet'i kabul eden ilk büyük Türk devletidir ve bu nedenle net bir Türk-İslam devletidir. Gazneliler (963-1186) de benzer şekilde Türk kökenli olup İslam devletidir. Anadolu Selçuklu Devleti (1077-1308) ise Türk-İslam devletlerinin en bilinen ve etkili olanlarındandır.

Peki, bu ayrımı yaparken nelere dikkat etmelisin?

• Yönetici Elit: Devletin başında kim var? Türk kökenli yöneticiler mi, yoksa başka bir etnik kökenden gelenler mi?
• Devlet Dini ve Hukuku: Devletin resmi dini nedir? Hukuk sistemi İslam hukukuna mı dayanıyor, yoksa başka bir sistem mi kullanılıyor?
• Kültürel Etkileşim: Devletin dili, sanatı, edebiyatı ve mimarisi ne kadar İslam ve Türk kültüründen etkilenmiş?

Bu kriterleri göz önünde bulundurarak, geçmişteki devletlerin kimliklerini daha net bir şekilde anlayabilirsin. Unutma ki tarih, sadece olayların dizisi değil, aynı zamanda bu olayların arkasındaki nedenleri ve sonuçları anlamaktır.