Şer'i ve örfi vergiler nelerdir?

Osmanlı İmparatorluğu'nun ekonomik sistemi, farklı kaynaklardan toplanan çeşitli vergiler üzerine kuruluydu. Bu vergiler, devletin gelirlerini oluşturur ve merkezi otoritenin bekası için hayati öneme sahipti. Bu vergi sisteminin temelini ise şer'i ve örfi vergiler oluşturuyordu. Peki, bu iki vergi türü arasındaki farklar nelerdi ve Osmanlı ekonomisindeki rolleri neydi?

Şer'i Vergiler: İslam Hukukuna Dayalı Vergiler

Şer'i vergiler, İslam hukukuna yani Şeriat'a dayanan ve Kur'an-ı Kerim'de belirtilen esaslara göre toplanan vergilerdi. Bu vergilerin en önemlileri arasında Zekat ve Öşür bulunmaktaydı. Zekat, Müslümanların belirli bir zenginlik düzeyine ulaştıktan sonra yılda bir kez ödemekle yükümlü oldukları bir tür mali ibadetti. Öşür ise, Müslüman çiftçilerin elde ettikleri mahsulün onda birini devlete vermesiydi. Bu vergiler, toplumun sosyal adaleti sağlamasına ve ihtiyaç sahiplerine yardım edilmesine yönelik önemli kaynaklar oluşturuyordu.

Örfi Vergiler: Devletin İhtiyaçlarına Göre Düzenlenen Vergiler

Örfi vergiler ise, devletin ihtiyaçlarına göre hükümdar tarafından konulan ve İslam hukukunda doğrudan bir dayanağı olmayan vergilerdi. Bu vergiler, savaş zamanlarında, olağanüstü durumlarda veya devletin diğer özel ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla toplanırdı. Avarız ve Bac gibi vergiler örfi vergilere örnektir. Avarız, olağanüstü durumlarda toplanan bir tür vergiydi ve zamanla düzenli hale gelmişti. Bac ise, pazar yerlerinden ve ticaretten alınan bir vergiydi. Örfi vergilerin miktarı ve toplanma şekli, hükümdarın yetkisindeydi ve dönemin şartlarına göre değişiklik gösterebilirdi.

Sonuç olarak, Osmanlı İmparatorluğu'nda şer'i ve örfi vergiler, devletin gelir kaynaklarını çeşitlendirmesi ve farklı ihtiyaçlarını karşılaması açısından büyük önem taşıyordu. Şer'i vergiler, İslam hukukunun prensiplerine uygun olarak toplanırken, örfi vergiler devletin değişen ihtiyaçlarına cevap verebilmek için hükümdarın yetkisi dahilinde düzenleniyordu. Bu iki vergi türü, Osmanlı ekonomisinin ve toplumunun işleyişinde kritik bir rol oynamıştır.