Dr Ali Şeriati Kimdir?
Dr. Ali Şeriati Kimdir?
Dr. Ali Şeriati, sadece İran'ın değil, dünya çapında İslami düşünceyi yeniden yorumlayan ve özellikle aydınlar üzerinde derin izler bırakan bir sosyolog, düşünür ve aktivistti. 1933'te İran'ın kuzeydoğusundaki Meşhed kentinde doğan Şeriati'nin hayatı, fikirleri ve mücadelesi, günümüzdeki pek çok sosyopolitik ve dini tartışmanın temelini oluşturuyor. Deneyimlerime göre, onu anlamak, sadece geçmişi değil, bugünü ve geleceği de kavramak için bir anahtar niteliğinde.
Şeriati, 1950'lerde İran'da başladığı üniversite eğitiminden sonra, 1960'ların başında Fransa'ya giderek sosyoloji eğitimi aldı. Sorbonne Üniversitesi'nde sosyoloji doktorasını tamamlayan Şeriati, bu süreçte Batı düşüncesiyle derinlemesine temas etti. Marksizm, varoluşçuluk, antropoloji gibi farklı akımlardan beslendiği gibi, aynı zamanda İran'ın geleneksel İslami mirasını da eleştirel bir gözle yeniden değerlendirdi. Özellikle Fransız sosyologların (mesela Gustave Lebon veya Roger Bastide gibi isimlerin) toplumlar üzerine analizleri, onun kendi düşünsel yapısını şekillendirmesinde etkili olmuştur. Fransa'da bulunduğu dönemde, Cezayir Bağımsızlık Savaşı'na verdiği destekle siyasi duruşunu da net bir şekilde ortaya koydu.
İslami Düşüncenin Yeniden Yorumlanması
Şeriati'nin en belirgin ve etkili yönü, İslam'ı bir kurtuluş reçetesi ve bir devrimci ideoloji olarak sunma çabasıdır. Ona göre İslam, sadece bir inanç sistemi değil, aynı zamanda bireyin ve toplumun özgürleşmesi için güçlü bir araç olmalıydı. Geleneksel molla sınıfının ve resmi din adamlarının temsil ettiği, pasif ve statükocu anlayışı sertçe eleştiriyordu. Şeriati, peygamberin (s.a.a.) öğretileriyle bugünün toplumsal sorunlarına ışık tutulabileceğini savunuyordu.
Örneğin, onun "Fatima, (Allah'ın) Birliği'nin manifestazioneudur" gibi eserlerinde, kadının toplumdaki yerini yeniden tanımlama çabası dikkat çekiciydi. Bu, o dönem İran'ında kadınların maruz kaldığı baskıya karşı bir duruştu. Şeriati, Kur'an'daki adaleti ve eşitliği vurgulayarak, dönemin sosyoekonomik eşitsizliklerine karşı İslam'ın nasıl bir çözüm sunduğunu anlatıyordu. Ona göre, "geri kalmış" olarak görülen toplumların kurtuluşu, kendi otantik değerlerine dönmelerinden geçiyordu ve İslam bu değerlerin başında geliyordu.
"Kendi Kendini Kimliksizleştiren İnsan" ve Toplumsal Eleştiri
Şeriati'nin düşünce dünyasının merkezinde yer alan kavramlardan biri de, modernleşme ve Batı etkisinin neden olduğu "kimliksizleşme" durumudur. Deneyimlerime göre, birçok okuyucu onun bu analizlerinde kendi yaşadığı yabancılaşmayı buluyor. Ona göre, Batı kültürünün teknolojik ve tüketim odaklı yapısı, geleneksel toplumlarda bireylerin kendi kültürel ve manevi köklerinden kopmasına yol açıyordu. Bu durum, bir tür "zorunlu eğilim" olarak kendini gösteriyordu.
Şeriati, "Sahabe: Vahiy Geldiğinde'nin Tanıkları" gibi eserlerinde, sahabelerin imanları ve fedakarlıkları üzerinden, bireylerin nasıl ilkesel bir duruş sergileyebileceğini anlatıyordu. Bu anlatılar, okuyucuyu kendi değerlerine sahip çıkmaya ve toplumsal baskılara direnmeye teşvik ediyordu. Şeriati'nin bu konudaki önerisi, bireyin kendi aklını ve vicdanını kullanarak, "başkalarının dayattığı düşüncelerden" sıyrılmasıdır. Kendi kültürünü, tarihini ve inancını sorgulayarak, yeni ve anlamlı bir kimlik inşa etmesi gerektiğini vurguluyordu.
Eğitimci ve Aktivist Kimliği
Ali Şeriati, sadece teorisyen değildi; aynı zamanda pratiğe dokunan bir insandı. İran'a döndükten sonra üniversitelerde ders verdi ve halka açık konferanslar verdi. Bu konferanslar, genellikle binlerce kişinin akın ettiği, büyük bir ilgiyle takip edilen buluşmalardı. Onun konuşma tarzı, bilgisiyle coşkuyu birleştiren, insanları düşündüren ve harekete geçiren cinstendi.
Şah rejimi tarafından sürekli takip altında tutulan ve hatta hapse atılan Şeriati, en aktif olduğu dönemlerde bile mücadelesinden geri durmadı. 1977 yılında, henüz 43 yaşındayken, Londra'da şüpheli bir şekilde hayatını kaybetmesi, pek çok spekülasyona yol açtı. Ancak onun fikirleri, özellikle 1979 İran Devrimi'nin düşünsel temellerini oluşturan en önemli kaynaklardan biri haline geldi. Onun mirası, bugün hala pek çok farklı coğrafyada, farklı hareketler tarafından sahipleniliyor ve yeniden yorumlanıyor.
Eğer Şeriati'yi daha iyi anlamak istersen, onun eserlerine doğrudan dalmanı öneririm. "Din Neden İnsana İhanet Etti?", "Hac" ve "Yolda" gibi kitapları, onun düşünce dünyasına giriş yapmak için harika başlangıç noktalarıdır. Deneyimlerime göre, onun metinlerini okurken, sadece bilgilenmekle kalmaz, aynı zamanda kendi iç dünyanda da bir sorgulama süreci yaşarsın.