Çocuklar hangi kiloda obez olmuş olur?
Çocuklarda Obeziteyi Anlamak: Ne Zaman Endişelenmeliyiz?
Çocuğunuzun sağlıklı bir kiloda olup olmadığını merak ediyorsanız, doğru yerdesiniz. Obezite kelimesi bazen ürkütücü gelebilir ama aslında oldukça basit bir denklemle açıklanabilir: Alınan enerji (yiyecek ve içeceklerden) harcanan enerjiden (fiziksel aktivite) fazlaysa, bu fazlalık vücutta yağ olarak depolanır ve zamanla kilo alımına yol açar. Peki, çocuklar için bu sınır nerede çizilir?
Çocuğunuzun Kilolumu Olduğunu Nasıl Anlarız?
Bunu anlamanın en yaygın ve kabul gören yolu Vücut Kitle İndeksi'nden (VKİ) faydalanmaktır. VKİ, kişinin boyuna göre kilosunun uygun olup olmadığını gösteren bir ölçümdür. Yetişkinler için belirli sınırlar olsa da, çocuklar için durum biraz daha farklıdır çünkü büyümeye devam ederler. Bu nedenle çocuklarda VKİ, yaşa ve cinsiyete göre oluşturulan standart persentil eğrileriyle karşılaştırılır.
* VKİ Persentilleri: Bir çocuğun VKİ değeri, aynı yaştaki ve cinsiyetteki 100 çocuğun ortalamasıyla karşılaştırılır. Örneğin, bir çocuğun VKİ değeri
- persentildeyse, bu, o yaştaki ve cinsiyetteki çocukların %85'inden daha kilolu olduğu anlamına gelir.
* Normal Kilo: VKİ'nin
- persentil ile
- persentil arasında olması.
* Fazla Kilo (Kilolu): VKİ'nin
- persentil ile
- persentil arasında olması.
* Obezite: VKİ'nin
- persentilin üzerinde olması.
* Morbid Obezite: VKİ'nin
- persentilin üzerinde olması veya
- persentilin 4-5 kg üzerinde olması.
Bu değerlerin bir doktor tarafından hesaplanması ve yorumlanması en sağlıklısıdır. İnternette birçok VKİ hesaplayıcısı bulabilirsiniz ancak bir uzmanın değerlendirmesi her zaman daha kıymetlidir. Unutmayın, sadece rakamlara bakmak yerine, çocuğunuzun genel sağlık durumunu göz önünde bulundurmak önemlidir.
Neden Çocuklarda Obezite Bir Sorun Haline Geliyor?
Günümüzde çocuklarda obezite oranlarının artmasında birçok faktör rol oynuyor. Bunların başında beslenme alışkanlıklarındaki değişimler ve hareketsizlik geliyor.
* Beslenme Alışkanlıkları: Hazır gıdalar, yüksek şekerli içecekler, abur cuburlar, fast-food tarzı yiyecekler çocuklar için daha çekici hale geldi. Bu tür gıdalar genellikle boş kalori (çok kalori ama az besin değeri) içerir ve doyuruculuğu düşüktür. Buna karşılık, ailelerin zaman kısıtlamaları da evde sağlıklı yemek pişirme alışkanlığını olumsuz etkileyebiliyor.
* Hareketsizlik: Teknolojinin gelişmesiyle birlikte çocuklar daha fazla zamanlarını ekran başında geçiriyorlar. Cep telefonları, tabletler, bilgisayarlar ve televizyonlar, çocukların dışarıda oyun oynama, spor yapma gibi fiziksel aktivitelerden uzaklaşmasına neden oluyor. Bir araştırmaya göre, obez çocuklar, normal kilodaki çocuklara göre günde ortalama 1-2 saat daha fazla ekran başında vakit geçiriyor.
Bu iki temel faktör bir araya geldiğinde, alınan kalori miktarı artarken harcanan enerji miktarı azalır ve bu da obeziteye zemin hazırlar.
Obezitenin Çocuklar Üzerindeki Uzun Vadeli Etkileri Nelerdir?
Erken yaşta başlayan obezite, maalesef sadece estetik bir sorun olmaktan çok daha fazlasıdır. Birçok ciddi sağlık sorununa davetiye çıkarabilir:
*Diyabet (Tip 2): Obez çocuklarda, vücudun insülini etkili bir şekilde kullanamadığı tip 2 diyabet gelişme riski önemli ölçüde artar. Eskiden sadece yetişkinlerde görülen bu durum, artık çocukluk çağında da sıkça karşımıza çıkıyor.* Kalp-Damar Hastalıkları: Yüksek tansiyon, yüksek kolesterol gibi sorunlar obez çocuklarda daha erken yaşlarda görülebilir. Bu durum, ilerleyen yaşlarda kalp krizi ve inme riskini artırır.
* Psikolojik Sorunlar: Vücut imajı ile ilgili endişeler, akran zorbalığına maruz kalma ve düşük benlik saygısı gibi psikolojik sorunlar da obeziteyle birlikte görülebilir. Bu durum, çocuğun sosyal hayatını ve genel yaşam kalitesini olumsuz etkileyebilir.
* Kas ve İskelet Sistemi Sorunları: Fazla kilo, çocukların eklemleri ve kemikleri üzerinde ekstra yük oluşturarak diz, kalça ve ayak bileği ağrılarına neden olabilir. Ayrıca uyku apnesi gibi solunum sorunları da görülebilir.
Bu nedenlerle, çocuğunuzun kilosunu ve yaşam tarzını yakından takip etmek, olası sorunları erken teşhis etmek ve önleyici tedbirler almak çok önemlidir.
Pratik Öneriler: Çocuğunuzun Sağlıklı Kilo Almasına Nasıl Yardımcı Olursunuz?
Çocuğunuzun sağlıklı bir kiloda kalmasını sağlamak veya fazla kilolarından kurtulmasına yardımcı olmak için atabileceğiniz birçok somut adım var. Bu bir maraton, kısa süreli bir koşu değil. Sabırlı ve tutarlı olmak en önemlisi.
* Ailece Sağlıklı Beslenin: Çocuğunuza özel bir diyet uygulamak yerine, tüm ailenin beslenme alışkanlıklarını gözden geçirin.
* Bol Sebze ve Meyve Tüketin: Günlük öğünlere sebze ve meyveleri dahil edin. Örneğin, kahvaltıda yumurta yanına domates, salatalık ekleyin. Ara öğünlerde meyve sunun.
* Tam Tahılları Tercih Edin: Beyaz ekmek yerine tam buğday ekmeği, beyaz pirinç yerine esmer pirinç gibi daha besleyici alternatifleri seçin.
* Şekerli İçeceklerden Uzak Durun: Gazlı içecekler, meyve suları (sıkılmış olsa bile) yerine su içmeyi teşvik edin. Öğünlerde ve ara öğünlerde süt iyi bir alternatiftir.
* Sağlıklı Pişirme Yöntemleri: Kızartma yerine fırında pişirme, haşlama veya ızgara gibi yöntemleri kullanın.
* Porsiyon Kontrolü: Çocuğunuzun yaşına uygun porsiyonlarda yemek verdiğinizden emin olun.
* Fiziksel Aktiviteyi Artırın: Çocukların günde en az 60 dakika orta ila şiddetli düzeyde fiziksel aktivite yapması önerilir.
* Ailece Aktiviteler: Hafta sonları yürüyüşlere çıkın, bisiklete binin veya parkta oyunlar oynayın.
* Ekran Süresini Sınırlayın: Televizyon, bilgisayar ve telefon başında geçirilen süreyi azaltın. Belirlenen kurallara uymak önemlidir.
* Spor Kulüpleri veya Dersleri: Çocuğunuzun ilgi duyduğu bir spor dalına katılmasını teşvik edin. Yüzme, futbol, basketbol gibi birçok seçenek mevcut.
* Gün İçinde Hareket: Okulda teneffüslerde hareket etmesini, evde kısa süreli egzersizler yapmasını sağlayın.
* Uyku Düzenini Sağlayın: Yetersiz uyku, hormon dengesizliklerine yol açarak iştahı artırabilir ve kilo alımını tetikleyebilir. Çocuğunuzun yaşına göre yeterli uyuduğundan emin olun.
* Duygusal Destek Verin: Kiloyla ilgili sorunlar yaşayan çocuklara karşı yargılayıcı olmamak, onları desteklemek çok önemlidir. Vücutları hakkında olumlu düşünmelerini sağlayın ve sadece kiloya odaklanmak yerine genel sağlıklarını öne çıkarın. Gerekirse bir çocuk psikoloğundan destek almaktan çekinmeyin.
Unutmayın, çocuğunuzun sağlıklı bir yaşam sürmesi için en büyük rol sizde. Sevgi dolu, sabırlı ve bilinçli bir yaklaşımla, hem onun fiziksel hem de ruhsal sağlığını en iyi şekilde destekleyebilirsiniz.