Rektal uygulama ne demek?

Rektal Uygulama: Nedir, Neden ve Nasıl?

Rektal uygulama, ilaçların veya diğer maddelerin rektum denilen kalın bağırsağın son kısmına verilmesi anlamına gelir. Bu yöntem, farklı amaçlarla ve farklı formlarda karşımıza çıkabilir. Deneyimlerime göre, insanlar bu konuyu genellikle merak ederler ama tam olarak ne olduğunu, neden kullanıldığını ve nasıl yapıldığını bilmeyebilirler. Gelin bu konuya biraz daha yakından bakalım.

Neden Rektal Uygulama Tercih Edilir?

Rektal uygulamanın tercih edilmesinin birkaç temel nedeni var. Birincisi, ağızdan alınan ilaçların sindirim sistemi tarafından emiliminin zor olduğu veya etkisiz kaldığı durumlardır. Örneğin, kusma veya ishal gibi durumlarda ağızdan alınan bir ilaç mideye ulaşamadan dışarı atılabilir. Rektal yolla verilen bir ilaç ise bu süreci atlayarak daha güvenilir bir şekilde kana karışabilir.

İkincisi, bazı ilaçların karaciğerde ilk geçiş etkisinden kaçınılması hedeflenir. Ağızdan alınan ilaçlar karaciğerden geçerken metabolize olabilir ve etkileri azalabilir. Rektal yolla verilen ilaçlar ise karaciğere ulaşmadan önce sistemik dolaşıma katılabilir, bu da ilacın daha yüksek konsantrasyonda etki etmesini sağlar. Bu, özellikle belirli karaciğer hastalarında veya karaciğerde hızla yıkılan ilaçlarda önemlidir.

Üçüncüsü, lokal etkiler için de rektal uygulama kullanılır. Örneğin, rektal iltihaplanmalar (proktit) veya hemoroidler için kullanılan kremler veya fitiller doğrudan sorunlu bölgeye etki eder. Bu da ilacın yan etkilerini azaltırken tedavi etkinliğini artırır.

Son olarak, yutma güçlüğü çeken veya bilinç kaybı yaşayan hastalar için de rektal yol, ilaç vermek için hayat kurtarıcı bir alternatiftir. Özellikle bebeklerde veya yaşlı hastalarda bu durumla sıkça karşılaşılır.

Rektal Uygulamanın Formları ve Nasıl Yapıldığı

Rektal uygulamada kullanılan en yaygın formlar şunlardır:

• Fitiller (Süpozituvarlar): Bunlar, yağ veya jelatin bazlı, oda sıcaklığında katı olan, vücut ısısında eriyen veya çözünen ilaç formlarıdır. Genellikle ilaç, rektuma yerleştirildikten sonra birkaç dakika içinde eriyerek veya emilerek etkisini göstermeye başlar. Rektal fitillerin boyutları ve şekilleri farklılık gösterebilir, bu da kullanım kolaylığı sağlar. Örneğin, yetişkinler için genellikle daha uzun ve konik olanlar tercih edilirken, çocuklar için daha küçük ve yuvarlak olanlar kullanılır.
• Lavmanlar: Sıvı veya yarı-sıvı ilaçların rektuma verilmesidir. Bunlar hem ilaç taşımak hem de bağırsakları temizlemek için kullanılabilir. Özellikle kabızlık tedavisinde veya bazı tanısal işlemlerde lavmanlar kullanılır. Lavmanlar genellikle özel aplikatörlerle birlikte gelir ve doğru miktarda ilacın rektuma nazikçe verilmesini sağlar.
• Krem ve Jeller: Hemoroid kremleri gibi bazı ilaçlar, özel aplikatörler aracılığıyla rektum içine veya çevresine uygulanabilir. Bu formlar genellikle lokal rahatlama sağlamak amacıyla kullanılır. Aplikatörün ucuna sürülen krem, nazikçe içeri doğru itilerek yerleştirilir.

Nasıl Yapıldığına Dair Pratik İpuçları:

• Kullanmadan önce ellerinizi iyice yıkayın.
• İlacın prospektüsündeki talimatları dikkatlice okuyun.
• Fitil kullanıyorsanız, paketi açtıktan sonra soğuk bir yerde biraz bekleterek sertleşmesini sağlayabilirsiniz, bu yerleştirmeyi kolaylaştırır.
• Uygulama yapacağınız bölgeyi temizlemek iyi bir fikirdir.
• Kendi kendinize yapıyorsanız, sol yanınıza yatıp dizlerinizi göğsünüze doğru çekerek rahat bir pozisyon alın. Bir başkasından yardım alıyorsanız, doktor veya hemşirenin talimatlarına uyun.
• Fitili veya aplikatörü nazikçe rektuma doğru itin, yaklaşık 1-2 cm kadar. Çok derine itmemeye özen gösterin.
• Uygulama sonrasında birkaç dakika hareketsiz kalmaya çalışın, böylece ilacın dışarı akması engellenmiş olur.

Rektal Uygulamada Dikkat Edilmesi Gerekenler

Deneyimlerime göre, rektal uygulama her zaman için uygun olmayabilir veya dikkat gerektirebilir. Öncelikle, rektal kanama, fissür (çatlak) veya iltihaplanma gibi durumlarda rektal uygulama doktor tavsiyesi olmadan yapılmamalıdır. Bu durumlar, ilacın uygulanmasını zorlaştırabilir ve hatta mevcut durumu kötüleştirebilir.

Ayrıca, bazı hastalar için rektal uygulama psikolojik olarak rahatsız edici olabilir. Bu durumda, doktorunuzla açıkça konuşarak alternatif tedavi yöntemleri hakkında bilgi alabilirsiniz. Unutmayın, tedavi sürecinde rahat olmanız da önemlidir.

İlaçların saklanması da önemlidir. Birçok rektal ilaç, özellikle fitiller, oda sıcaklığında bozulabilir. Bu nedenle, ilacın saklama koşullarına mutlaka uyun. Genellikle buzdolabında saklanması gereken ilaçlar vardır. Kullanmadan önce ise oda sıcaklığına gelmesini beklemek daha rahat bir uygulama sağlayabilir.

Rektal uygulama sonrası olası yan etkiler de göz ardı edilmemelidir. Nadiren de olsa rektumda rahatsızlık, yanma veya hafif kanama görülebilir. Eğer bu belirtiler şiddetliyse veya uzun süre devam ederse, mutlaka doktorunuza başvurmanız gerekir.

Unutmayın, her türlü ilaç uygulamasında olduğu gibi, rektal uygulamada da doktorunuzun veya eczacınızın tavsiyelerine uymak en doğrusudur. Size özel durumunuza göre en doğru bilgiyi onlar verecektir.