Kaç tane psikolojik hastalık vardır?

Psikolojik Hastalıklar: Sayısal Bir Gerçeklik ve Anlamak İçin Bir Yolculuk

Kaç tane psikolojik hastalık vardır diye merak ediyorsan, cevabı kesin bir rakamla vermek pek mümkün değil. Ancak, ruh sağlığı alanında kullanılan en güncel sınıflandırma sistemleri, bu hastalıkları kategorize etmek ve anlamak için bize bir çerçeve sunuyor. Amerika Birleşik Devletleri'nde Ruh Sağlığı ve Madde Bağımlılığı Hizmetleri İdaresi'nin (SAMHSA) verilerine göre, dünya genelinde her yıl milyonlarca insan ruh sağlığı sorunlarıyla mücadele ediyor. Örneğin, depresyon en yaygın görülen ruh sağlığı sorunlarından biri ve dünya nüfusunun yaklaşık %5'ini etkiliyor. Anksiyete bozuklukları ise daha da yaygın; dünya genelinde her 10 kişiden biri hayatının bir döneminde anksiyete bozukluğu yaşıyor. Bu sadece iki örnek; şizofreni, bipolar bozukluk, OKB (Obsesif Kompulsif Bozukluk), yeme bozuklukları gibi pek çok farklı kategoride değerlendirilen rahatsızlıklar mevcut.

Neden Sayı Kesin Değil? Sınıflandırmanın Dinamik Doğası

Psikolojik hastalıkların sayısının kesin bir rakamla ifade edilememesinin birkaç temel nedeni var. Öncelikle, ruh sağlığı alanındaki araştırmalar sürekli ilerliyor. Yeni bulgular ışığında, eskiden ayrı hastalıklar olarak bilinen bazı durumlar birleştirilebilir veya yeni alt gruplar tanımlanabilir. Ayrıca, her bireyin deneyimi benzersizdir; bu da hastalıkların teşhis ve sınıflandırmasında bazen gri alanlar oluşturabilir. Amerikan Psikiyatri Birliği'nin (APA) yayımladığı Tanısal ve İstatistiksel Ruhsal Bozukluklar El Kitabı (DSM-5-TR), en yaygın kullanılan sınıflandırma sistemlerinden biridir. Bu el kitabında, geniş bir yelpazede ruhsal bozukluklar tanımlanmış ve sınıflandırılmıştır. Ancak unutma, bu bir araçtır, nihai bir yargı değil. Deneyimlerime göre, önemli olan tam olarak kaç tane olduğundan ziyade, bir bireyin yaşadığı zorluğun farkında olması ve yardım aramasıdır.

Yaygın Kategoriler ve Anlama Çabası

Psikolojik hastalıkları anlamak için, onları belirli kategorilere ayırmak işe yarar. Bunlardan en bilinenleri şunlardır:

• Duygudurum Bozuklukları: Bu kategori, depresyon ve bipolar bozukluk gibi kişinin ruh halini derinlemesine etkileyen durumları içerir. Depresyon yaşayan biri sürekli üzgün, umutsuz ve enerjisiz hissedebilirken, bipolar bozukluk yaşayan biri mani (aşırı coşkulu ve enerjik dönemler) ile depresif dönemler arasında gidip gelebilir.
• Anksiyete Bozuklukları: Yaygın anksiyete bozukluğu, panik bozukluk, sosyal anksiyete bozukluğu gibi durumlar bu kategoriye girer. Aşırı ve kontrol edilemeyen endişe, korku ve gerginlik temel belirtileridir.
• Psikotik Bozukluklar: Şizofreni gibi durumlar bu kategoriye dahildir. Gerçeklikle bağın kopması, sanrılar (olmayan şeyleri görme veya duyma) ve halüsinasyonlar (gerçek olmayan düşünceler) görülebilir.
• Yeme Bozuklukları: Anoreksiya nervoza, bulimiya nervoza gibi durumlar, kişinin yeme ve beden algısıyla ilgili sağlıksız düşünce ve davranışlar sergilemesine neden olur.
• Travma ve Stresle İlişkili Bozukluklar: Travma sonrası stres bozukluğu (TSSB) bu kategoriye örnek verilebilir. Yoğun travmatik bir olay sonrası tetiklenen korku, kaçınma davranışları ve canlı anılar görülebilir.

Bu sadece bir kesit; obsesif-kompulsif bozukluklar, nörogelişimsel bozukluklar, kişilik bozuklukları gibi pek çok farklı alan da bulunmaktadır.

Kendine ve Çevrene Nasıl Yaklaşmalısın? Pratik Öneriler

Ruh sağlığınla ilgili bir zorluk yaşadığını düşünüyorsan veya çevrendeki birinin zorlandığını fark ediyorsan, atabileceğin somut adımlar var:

• Profesyonel Yardım Almaktan Çekinme: Bir ruh sağlığı uzmanı, yani psikiyatrist veya psikolog, doğru teşhis ve uygun tedavi yöntemleri konusunda sana rehberlik edebilir. Bu, zayıflık değil, akıllıca bir adımdır.
• Bilgi Edin: Ruh sağlığı sorunları hakkında doğru kaynaklardan bilgi edinmek, korkularını azaltabilir ve durumu daha iyi anlamana yardımcı olabilir. Ancak kendi kendine teşhis koymaktan kaçınmalısın.
• Destek Ağını Güçlendir: Ailen, arkadaşların veya destek grupları ile konuşmak, yalnız olmadığını hissetmeni sağlar. Duygularını paylaşmak iyileşme sürecinin önemli bir parçasıdır.
• Yaşam Tarzı Değişiklikleri: Düzenli egzersiz, dengeli beslenme, yeterli uyku ve stres yönetimi teknikleri (meditasyon, mindfulness gibi) genel ruh sağlığını olumlu etkiler.
• Farkındalık Geliştir: Kendi duygularını, düşüncelerini ve davranışlarını gözlemlemek, tetikleyicilerini anlamana ve başa çıkma stratejileri geliştirmeni sağlar.

Unutma, ruh sağlığı bedensel sağlık kadar önemlidir. Kendine şefkatli ol ve gerektiğinde yardım istemekten çekinme.