🗞️ Manisa Haber

Elektrikte güç hesabı nasıl yapılır?

13 Haziran 2025 Manisa Haber

Elektrikte Güç Hesabı: Kafandaki Lambanın Watt'ı Kaç?

Elektrikle uğraşırken karşımıza çıkan en temel kavramlardan biri güç. P=V*I, yani güç voltaj ile akımın çarpımıdır. Bu, her zaman geçerli olan temel formül. Ama işler bazen biraz daha karmaşıklaşabiliyor, özellikle alternatif akımda (AC). Direkt omzundan tutup basitçe anlatayım.

Tek Faz ve Üç Faz Güç Hesabı: Farkı Ne?

Evlerimizde kullandığımız çoğu cihaz tek fazlıdır. Telefon şarj aletinden televizyona, buzdolabından çamaşır makinesine kadar hepsi tek fazla çalışır. Bu durumda güç hesabı oldukça basit: P (Watt) = V (Volt) x I (Amper). Örneğin, 220V'luk bir prize takılı olan ve 2 Amper çeken bir cihazın gücü 220V * 2A = 440 Watt olur.

Ancak sanayide, büyük makinelerde veya fabrikalarda üç fazlı sistemler kullanılır. Üç fazlı sistemde ise işin içine bir de güç faktörü (cos φ) girer. Güç faktörü, devredeki gerçek gücün (aktif güç) görünür güce (volt-amper) oranını gösterir. İdeal bir devrede bu oran 1'dir ama gerçek hayatta endüktif (motorlar, transformatörler) veya kapasitif yükler nedeniyle 1'den küçük olur. Motorlar genellikle 0.8 civarında bir güç faktörüne sahiptir.

Üç fazlı sistemlerde güç hesabı için formülümüz biraz değişir:

  • Aktif Güç (P, Watt) = √3 x V_fazlararası (Volt) x I (Amper) x cos φ

Burada V_fazlararası, fazlar arasındaki voltajı temsil eder (örneğin Türkiye'de 380V). √3 ise yaklaşık olarak 1.732'dir. Eğer sadece faz-nötr voltajı (220V) biliyorsan formül şöyle olur:

  • Aktif Güç (P, Watt) = 3 x V_faz-nötr (Volt) x I (Amper) x cos φ

Deneyimlerime göre, özellikle motor seçimi yaparken veya bir tesisatın yükünü hesaplarken güç faktörünü göz ardı etmemek kritik. Yanlış bir güç faktörü hesabı, sigortanın gereksiz yere atmasına ya da tam tersine tehlikeli bir aşırı yüklenmeye neden olabilir.

Reaktif Güç ve Görünür Güç: Neden Önemliler?

Elektrik sistemlerinde sadece iş yapan güç (aktif güç) değil, aynı zamanda devreyi manyetik alan oluşturmak veya elektrik alan depolamak için kullanan güçler de vardır. Bunlara reaktif güç (Q, VAR - Volt-Ampere Reactive) denir. Motorlar, transformatörler gibi endüktif yükler genellikle indüktif reaktif güç çekerken, kapasitörler kapasitif reaktif güç sağlar.

Aktif güç ve reaktif gücün vektörel toplamı ise görünür güç (S, VA - Volt-Ampere) olarak adlandırılır. Formülü şudur: S = V x I (tek fazda) veya S = √3 x V_fazlararası x I (üç fazda).

Peki neden bu ayrım önemli? Çünkü elektrik dağıtım şirketleri genellikle çektiğimiz toplam görünür güce (VA) göre faturalandırma yapabilirler. Ayrıca, yüksek reaktif güç çeken bir sistem, daha kalın kablolar gerektirir, trafoların daha büyük seçilmesine yol açar ve enerji kaybını artırır. Bu yüzden endüstriyel tesislerde güç faktörünü 1'e yaklaştırmak (yani reaktif güç kompanzasyonu yapmak) hem maliyet tasarrufu sağlar hem de sistem verimliliğini artırır.

Örneğin, bir motorun etiketinde 10 kW (aktif güç) yazdığını varsayalım. Eğer güç faktörü 0.8 ise, çektiği görünür güç S = P / cos φ = 10 kW / 0.8 = 12.5 kVA olur. Yani, tesisatın ve trafonun bu 12.5 kVA'yı karşılayabilecek kapasitede olması gerekir.

Pratik İpuçları ve Öneriler: Cebindeki Güç

Elektrik faturanızı düşürmek veya evinizdeki sigortanın neden attığını anlamak için bu hesaplamalar sana çok yardımcı olabilir. İşte birkaç pratik öneri:

  • Cihazların Etiketlerini Kontrol Et: Neredeyse tüm elektrikli cihazların üzerinde ne kadar güç (Watt veya Watt-peak) çektiği yazar. Bu, en basit başlangıç noktasıdır.
  • Sigorta Atıyorsa: Evindeki sigorta sürekli atıyorsa, önce hangi cihazların aynı anda çalıştığını düşün. Belki de toplam çekilen akım, sigortanın taşıma kapasitesini aşıyordur. Sigorta amperini yükseltmek yerine, sorunun kaynağını bulmak daha güvenlidir. Tek bir cihazın yüksek akım çekip çekmediğini anlamak için basit bir multimetre ile akım ölçümü yapabilirsin.
  • Yüksek Güç Tüketen Cihazlar: Elektrikli ısıtıcılar (sobalar, şofbenler), ütüler, saç kurutma makineleri gibi rezistif ısıtıcılı cihazlar en çok gücü çekenlerdir. Bunları aynı anda çalıştırmamaya özen gösterebilirsin.
  • Enerji Verimliliği: Yeni bir cihaz alırken enerji sınıfına dikkat et. A+++ gibi etiketler, aynı işi daha az enerjiyle yaptıklarını gösterir. Uzun vadede faturalarına olumlu yansır.
  • Multimetre Kullanımı: Temel bir multimetre (voltmetre, ampermetre, ohmmetre özellikli) edinmek, evdeki basit elektrik sorunlarını anlamana veya cihazların ne kadar güç çektiğini ölçmene yardımcı olur. Ancak yüksek akım veya voltajlarda ölçüm yaparken çok dikkatli olmalısın. Güvenlik her zaman önceliklidir.

Unutma, elektrik hakkında bilgi sahibi olmak hem daha bilinçli tüketici olmanı sağlar hem de olası tehlikeleri önlemene yardımcı olur. Bu hesaplamalar gözünü korkutmasın, mantığını kavradığında oldukça anlaşılır.