Edimsel koşullanma kimindir?

02.03.2025 0 görüntülenme

Edimsel koşullanma, davranışlarımızın sonuçları tarafından şekillendirildiği, psikolojideki temel öğrenme biçimlerinden biridir. Peki, bu önemli kavramı kim ortaya atmıştır ve süreç nasıl işler? Gelin, yakından bakalım.

Edimsel Koşullanmanın Mimarı: B. F. Skinner

Edimsel koşullanma denildiğinde akla gelen ilk isim, Amerikalı psikolog B. F. Skinner'dır. Skinner, Ivan Pavlov'un klasik koşullanma teorisinden yola çıkarak, öğrenmenin sadece uyaranlara verilen tepkilerle sınırlı olmadığını, davranışların sonuçlarının da öğrenme üzerinde büyük bir etkisi olduğunu savunmuştur. Bu nedenle, edimsel koşullanmayı Skinner'in en önemli katkılarından biri olarak kabul edebiliriz.

Edimsel Koşullanma Nasıl Çalışır?

Edimsel koşullanma, temelde davranışların ödüllendirilmesi veya cezalandırılması yoluyla öğrenmeyi içerir. Bir davranış olumlu bir sonuç (ödül) getirirse, o davranışın tekrarlanma olasılığı artar. Örneğin, ders çalıştığınızda iyi not alırsanız, ders çalışma davranışınızı tekrar etmeye daha meyilli olursunuz. Tam tersi, bir davranış olumsuz bir sonuç (ceza) getirirse, o davranışın tekrarlanma olasılığı azalır. Örneğin, yalan söylediğinizde ceza alırsanız, yalan söyleme davranışınız azalabilir.

Edimsel Koşullanmanın Temel Kavramları

Edimsel koşullanma sürecini anlamak için bazı temel kavramları bilmek önemlidir:

  • Pekiştirme (Reinforcement): Bir davranışı takip eden ve o davranışın tekrarlanma olasılığını artıran herhangi bir olaydır. Pekiştirme, olumlu (hoş bir uyaranın eklenmesi) veya olumsuz (hoş olmayan bir uyaranın kaldırılması) olabilir.
  • Ceza (Punishment): Bir davranışı takip eden ve o davranışın tekrarlanma olasılığını azaltan herhangi bir olaydır. Ceza da, olumlu (hoş olmayan bir uyaranın eklenmesi) veya olumsuz (hoş bir uyaranın kaldırılması) olabilir.

Edimsel koşullanma, günlük hayatımızda farkında olsak da olmasak da sürekli olarak bizi etkileyen bir öğrenme biçimidir. Davranışlarımızı şekillendirme gücü sayesinde, eğitimden iş hayatına kadar birçok alanda kullanılmaktadır.