Geri zekalı kime denir?
"Geri Zekalı" Terimi ve Kullanımının Kökeni
Şu meşhur "geri zekalı" lafını hepimiz duymuşuzdur, hatta belki kullanmışızdır da. Peki, aslında ne anlama geliyor bu tabir ve nereden çıktı? Gelin, lafı dolandırmadan, deneyimlerime göre bu konuya bir açıklık getirelim.
IQ (Zeka Bölümü) Kavramı ve Tarihi: Aslında "geri zekalı" terimi, daha bilimsel karşılığı olan zeka geriliği veya hafif düzeyde zihinsel engellilik gibi durumları ifade etmek için kullanılmış. Bu kavramın temeli,
- yüzyılın başlarında zekayı ölçmeye yönelik testlerin geliştirilmesine dayanıyor. İlk olarak Fransız psikolog Alfred Binet, 1905 yılında okul çağındaki çocukların zihinsel yeteneklerini değerlendirmek için bir test geliştirdi. Bu testin amacı, öğrenme güçlüğü çeken öğrencileri belirleyip onlara özel eğitim desteği sağlamaktı.
Binet'in testleri daha sonra Amerikalı psikologlar tarafından uyarlandı ve standartlaştırıldı. Bu standartlaştırma sürecinde, ortalama zeka seviyesi 100 olarak kabul edildi ve zeka bölümü (IQ) skorları hesaplanmaya başlandı. Genel kabul gören bir sınıflandırmaya göre, IQ skoru 70'in altında olan bireyler hafif düzeyde zihinsel engelli olarak kabul ediliyor. Ancak burada önemli bir nokta var: Bu testler, sadece belirli bilişsel yetenekleri ölçüyor ve bir insanın tüm zihinsel potansiyelini, yaratıcılığını veya duygusal zekasını kapsamıyor.
Günlük Hayatta "Geri Zekalı" Kelimesinin Anlamı ve Etkileri
Bugün ise bu terim, maalesef çok farklı bir boyutta kullanılıyor. Genellikle birine hakaret etmek, onu küçümsemek veya yaptığı bir hatayı vurgulamak amacıyla söyleniyor. Bu kullanım, hem dilimize hem de toplumsal ilişkilere zarar veriyor.
Dilin Gücü ve Ötekileştirme: Bir insanı "geri zekalı" olarak nitelendirmek, onun zihinsel kapasitesini doğrudan hedef almak anlamına gelir. Bu, o kişiyi ötekileştirir ve potansiyel olarak damgalanmasına yol açar. Deneyimlerime göre, bu tür bir dil, konuşanın kendisini üstün gösterme çabasının bir yansıması olabiliyor. Oysa insanları etiketlemek yerine, onların farklılıklarını anlamaya çalışmak çok daha yapıcı bir yaklaşımdır.
Yanlış Anlama ve Yargılama: Birinin yaptığı bir hatadan dolayı onu anında "geri zekalı" ilan etmek, olayın tümünü göz ardı etmek demektir. Belki de o kişi o an stres altındaydı, dikkati dağıldı veya farklı bir bakış açısına sahipti. Herkes hata yapabilir. Önemli olan bu hatalardan ders çıkarmak ve birbirimize karşı daha sabırlı olmaktır.
Zeka Geriliği ve Farklılıklar: Bilinçli Bir Bakış Açısı
Zeka geriliği ciddi bir durumdur ve tıbbi müdahale, özel eğitim ve destek gerektirir. Bu durumun yaygınlığına dair bazı rakamlar vermek gerekirse, dünya genelinde zeka geriliği nüfusun yaklaşık %1-3'ünü etkilemektedir. Bu bireylerin yaşamlarını kolaylaştırmak ve onlara toplumsal hayatta yer açmak hepimizin sorumluluğudur.
IQ Skoru Tek Başına Yeterli Değil: Tekrar vurgulamak isterim ki, IQ skoru bir insanın tek belirleyicisi değildir. Duygusal zeka, sosyal zeka, yaratıcılık ve pratik zeka gibi birçok farklı zeka türü vardır. Bir bireyin akademik başarı gösterememesi veya sosyal ortamlarda zorlanması, onun genel olarak "geri zekalı" olduğu anlamına gelmez. Bu durumlar, başka faktörlerden kaynaklanabilir.
Öneriler:
- Birini yargılamadan önce, onun durumunu anlamaya çalış.
- Bir hata yaptığında, kişiye odaklanmak yerine hatanın kendisine odaklan.
- Zeka geriliği gibi konular hakkında doğru bilgi edinerek önyargılarını kırmak için çaba göster.
- Çocuklarınıza veya çevrendeki insanlara, kimseyi etiketlememeleri gerektiğini öğret.
- Konuşurken daha nazik ve yapıcı bir dil kullanmaya özen göster.
Sonuç Yerine Birkaç Düşünce
Deneyimlerime göre, dilimiz düşüncelerimizi yansıtır. "Geri zekalı" gibi aşağılayıcı ve genellemeci kelimeler kullanmak yerine, birbirimize karşı daha saygılı ve anlayışlı olmayı seçebiliriz. Bir insanın değerini belirleyen IQ skoru veya bir anlık hatası değildir; onun insani değerleri, çabası ve potansiyelidir.