Sünni Hanefi aynı şey mi?
Sünni ve Hanefi: Aynı mı, Farklı mı?
Sıkça duyduğumuz bir soru: Sünni ile Hanefi aynı şey mi? Gelin, bu konuya açıklık getirelim. Deneyimlerime göre, bu iki terim sıkça birbirine karıştırılıyor ve aralarındaki ilişki tam olarak anlaşılmıyor.
Sünnilik Nedir?
Sünnilik, İslam dininin ana mezheplerinden biridir. Adını, Hz. Muhammed'in (s.a.s.) Sünnetinden (fiilleri, sözleri ve onayları) alır. Sünniler, Kur'an-ı Kerim'in yanı sıra Peygamber Efendimizin Sünnetini de dinin en temel kaynakları olarak kabul ederler. Bu, dini yaşamın ve hukukun yorumlanmasında rehberlik eden en önemli unsurdur. Sünnilik, genel olarak İslam toplumunun büyük çoğunluğunu oluşturan bir akımdır.
Sünniliğin içinde, farklı ilmi ve hukuki yaklaşımlara sahip çeşitli mezhepler bulunur. Bu mezhepler, Kur'an ve Sünnet'i anlama ve uygulama biçimlerinde bazı farklılıklar gösterirler. Bu farklılıklar, derinlemesine usûl ilimleri ve içtihatlar sonucunda ortaya çıkmıştır. Örneğin, sahabeler arasında bile bazı fıkhi konularda farklı görüşler olmuştur. Bu da mezheplerin varlığını doğal kılar.
Hanefilik Nedir?
Hanefilik ise, Sünniliğin içinde yer alan dört ana Sünni mezhepten biridir. Kurucusu, büyük İslam alimi İmam-ı Azam Ebu Hanife'dir. İmam-ı Azam,
- yüzyılda yaşamış ve günümüzde de en çok takipçisi olan mezhebin temellerini atmıştır. Hanefilik, özellikle fıkıh (İslam hukuku) alanında kendine özgü metodolojisiyle bilinir.
Hanefiliğin öne çıkan özelliklerinden biri, kıyas ve istihsan gibi akli ve mantıksal çıkarım yöntemlerini kullanmadaki maharetidir. İmam-ı Azam, Kur'an ve Sünnet'te açık hükmü bulunmayan meselelerde, benzerlikler üzerinden mantıksal çıkarımlar yaparak hüküm üretmiştir. Bu, dini metinlerin anlaşılması ve çağın ihtiyaçlarına cevap verilmesi açısından önemli bir yaklaşımdır. Örneğin, günümüzde kullanılan birçok modern bankacılık işlemi veya ticari sözleşmeler, Hanefi mezhebinin bu esnekliğinden faydalanarak yorumlanabilir.
Deneyimlerime göre, Hanefiler de kesinlikle Sünnidir. Yani, Hanefilik Sünniliğin bir alt kümesidir. Sünnilik daha geniş bir çatı iken, Hanefilik bu çatının altında yer alan belirli bir fıkhi ekoldür. Dünyada en yaygın Sünni mezhep Hanefiliktir. Orta Asya, Türkiye, Balkanlar, Mısır gibi geniş coğrafyalarda Hanefi mezhebine mensup milyonlarca insan yaşar.
Peki Fark Nerede?
Buradaki fark, Sünnilik genel bir kimliği, Hanefilik ise bu kimlik içindeki belirli bir hukuki ve fıkhi yorumu temsil etmesidir. Sünni olan herkes, İslam'ın temel prensiplerine bağlıdır. Hanefi olan ise, bu prensiplere bağlılığının yanı sıra, İmam-ı Azam'ın usul ve fıkıh anlayışını takip eder.
Diğer Sünni mezhepler de vardır: Malikilik, Şafiilik ve Hanbelilik. Bu mezhepler de Sünnilik çatısı altında yer alır ve kendi içlerinde farklı fıkhi yaklaşımlara sahiptirler. Örneğin, Malikilikte "amel-i ehli Medine" (Medine halkının uygulamaları) önemli bir delil sayılırken, Hanbelilikte Sünnet'in daha zahiri (görünen) anlamlarına daha fazla önem verilir.
Pratik Bir Bakış Açısı
Sen de bir ibadet yaparken veya dini bir konu hakkında bilgi edinirken şunu fark edeceksin: Bir Hanefi âlimin fetvası ile başka bir mezhepten âlimin fetvası arasında küçük farklar olabilir. Bu farklar, namazın kılınışındaki küçük detaylardan, miras hukuku gibi daha karmaşık konulara kadar geniş bir alana yayılabilir.
Öneri: Eğer bulunduğun coğrafyada çoğunluk hangi mezhepten ise, o mezhebin alimlerinin görüşlerine başvurman genellikle daha kolay ve pratik olacaktır. Ancak her zaman farklı mezheplerin görüşlerini de öğrenmeye açık olmalısın. İhtiyaç duyduğunda, mezhepler arası bir uzlaşma zemini bulmak da mümkündür.