Edimsel koşullanma kuramı nedir?
İçindekiler
Günlük hayatımızda pek çok davranışımızın temelinde yatan öğrenme biçimlerinden biri olan edimsel koşullanma, davranışlarımızın sonuçlarına göre şekillenmesini ifade eder. Peki, tam olarak nedir bu edimsel koşullanma ve hayatımızı nasıl etkiler? Gelin, bu konuyu daha yakından inceleyelim.
Edimsel Koşullanma Nedir?
Edimsel koşullanma, bir davranışın sonuçlarının, o davranışın gelecekte tekrarlanma olasılığını etkilediği bir öğrenme sürecidir. Yani, olumlu sonuçlar (ödüller) davranışın tekrarlanma olasılığını artırırken, olumsuz sonuçlar (cezalar) davranışın tekrarlanma olasılığını azaltır. Bu kuram, psikolog B.F. Skinner tarafından geliştirilmiştir ve "Skinner Kutusu" denilen deney düzeneği ile ün kazanmıştır.
Temel Kavramlar: Pekiştirme ve Ceza
Edimsel koşullanmanın temelini oluşturan iki ana kavram vardır: pekiştirme ve ceza. Pekiştirme, bir davranışın ardından gelen ve o davranışın tekrarlanma olasılığını artıran herhangi bir şeydir. Örneğin, ders çalıştıktan sonra iyi bir not almak, ders çalışma davranışını pekiştirir. Ceza ise, bir davranışın ardından gelen ve o davranışın tekrarlanma olasılığını azaltan herhangi bir şeydir. Örneğin, trafik kuralını ihlal ettiğiniz için ceza almak, kural ihlali davranışını cezalandırır.
Edimsel Koşullanmanın Günlük Hayattaki Yeri
Edimsel koşullanma, sadece laboratuvar ortamında değil, günlük hayatımızın her alanında karşımıza çıkar. Çocuk yetiştirmeden, iş hayatına, eğitimden, sosyal ilişkilere kadar pek çok alanda davranışlarımızı şekillendirir. Örneğin, bir çocuğun iyi davranışları ödüllendirilirse, o davranışları daha sık sergilemesi beklenir. Aynı şekilde, bir çalışanın başarılı performansı takdir edilirse, o performansı sürdürme motivasyonu artar.
Edimsel koşullanma, davranışlarımızı anlamak ve değiştirmek için güçlü bir araçtır. Olumlu davranışları teşvik etmek ve olumsuz davranışları azaltmak için bu kuramın prensiplerini kullanabiliriz. Unutmayalım ki, her davranışımızın bir sonucu vardır ve bu sonuçlar gelecekteki davranışlarımızı şekillendirmede önemli bir rol oynar.