TYT coğrafya konuları nelerdir?
TYT Coğrafya: Neler Senden Bekleniyor?
TYT Coğrafya'dan ne beklemelisin, hemen dalalım işin içine. Bu sınavda coğrafya kısmı, aslında dünyanın ve yaşadığımız çevrenin temel işleyişini anlamana yönelik. Yani öyle ezbere bilgilerden çok, mantık yürütme ve yorumlama becerini ölçüyorlar diyebilirim. Geçmiş yıllara baktığımda, özellikle 4 ana tema öne çıkıyor:
- Dünya'nın Şekli ve Hareketleri
Burada işin temeli, Dünya'nın küresel şekli ve bu şeklin getirdiği sonuçlar. Mesela neden Ekvator'da yerçekimi daha azdır, neden kutuplarda cisimler daha ağırdır? Bu tür temel bilgileri bilmek şart. Bir de Dünya'nın kendi ekseni etrafındaki dönüşü var, ki bu da gece-gündüz oluşumu demek. Yıllık hareketi ise mevsimlerin oluşumu, aydınlanma süresindeki değişimler gibi konularda karşımıza çıkıyor. Unutma, 21 Haziran ve 21 Aralık tarihlerinin sonuçları iyi bilinmeli. Yaz ve kış gündönümleri, ekinokslar gibi kavramlar burada kilit nokta.
- Harita Bilgisi ve Türkiye'nin Konumu
Harita okuyabilmek coğrafyanın olmazsa olmazı. Yükselti basamakları, izdüşüm nedir, ölçek nasıl yorumlanır, paraleller ve meridyenler nasıl kullanılır gibi temel harita bilgileri burada önemli. Türkiye'nin matematiksel ve özel konumu ise başlı başına bir mevzu. Türkiye'nin enlem ve boylamları, matematik konumu sayesinde hangi iklim özelliklerine sahip olduğu, özel konumu sayesinde ise jeopolitik önemi gibi konular sorularda sıkça yer alıyor. Örneğin, "Türkiye'nin özel konumu sayesinde hangi ülkelerle sınır komşusu olduğu" gibi.
- Yer Şekilleri ve İç Kuvvetler
Burada daha çok yerkürenin oluşumu ve üzerindeki şekillerle ilgili bilgiler var. Dağ oluşumu (kıvrım, kırılma), volkanizma, depremler gibi iç kuvvetlerin etkilerini bilmelisin. Dış kuvvetler kısmında ise akarsular, buzullar, rüzgarlar ve dalgaların yarattığı aşındırma ve biriktirme şekilleri (vadiler, deltalar, morenler vb.) karşımıza çıkıyor. Türkiye'deki başlıca dağ sıraları ve ovaları tanımak sana büyük avantaj sağlar.
- İklim ve Bitki Örtüsü
İklimin temel elemanları olan sıcaklık, basınç, nem ve yağış kavramlarını anlamak gerekiyor. Rüzgarların nasıl oluştuğu, basınç kuşakları, cephe yağışları, yamaç yağışları gibi konular bu başlık altında incelenir. Belli başlı iklim tiplerinin (Akdeniz, Karasal, Karadeniz) görüldüğü yerler ve özellikleri mutlaka öğrenilmeli. Bitki örtüsü de iklimle doğrudan ilişkili olduğu için, doğal bitki örtüsü tiplerini (ormanlar, bozkırlar, tundralar vb.) ve nerelerde görüldüğünü bilmek sana puan kazandırır. Deneyimlerime göre, iklim grafiği yorumlama soruları da bu bölümde sıkça soruluyor.
Öğrenme sürecinde bol bol harita üzerinde Türkiye'nin coğrafi özelliklerini bulmaya çalış. İklim haritaları, yer şekilleri haritaları sana yol gösterecektir. Bol pratikle bu konuları rahatça halledebilirsin, hiç dert etme!