Eril dil ne?
Eril Dil Nedir ve Nasıl Kullanılır?
Eril dil, Türkçedeki cinsiyetçi dil kalıplarını kırmayı amaçlayan bir yaklaşımdır. Genellikle erkeklere özgü olduğu varsayılan kelimelerin, mesleklerin veya özelliklerin herkes için kapsayıcı bir şekilde kullanılmasıdır. Bu sadece bir moda değil, toplumsal eşitlik yolunda atılan önemli bir adımdır.
- Kapsayıcı Meslek ve Unvan Kullanımı
Deneyimlerime göre, dilimizin en belirgin cinsiyetçi alanlarından biri meslek adlarıdır. Eskiden 'doktor', 'mühendis', 'öğretmen' gibi unvanlar genellikle erkekler için kullanılırken, kadınlar için 'doktor hanım', 'mühendis hanım' gibi eklemeler yapılırdı. Ancak artık bu durum değişiyor. Bir kadın mühendis de, bir kadın doktor da sadece unvanıyla anılmalıdır. Örneğin, "CEO Ayşe Hanım" yerine "CEO Ayşe Yılmaz" demek, onun unvanının cinsiyetinden bağımsız olduğunu vurgular. Birkaç yıl öncesine kadar birçok gazete, "gazeteci kız" gibi ifadeler kullanırdı, bu da kadınların gazeteciliğin sadece geçici bir evresi olduğunu düşündürürdü. Günümüzde ise "gazeteci" kelimesi herkes için geçerlidir.
- Cinsiyetçi Zamirler ve Sıfatlardan Kaçınma
Eril dil, sadece mesleklerle sınırlı değildir. Günlük konuşmada da farkında olmadan kullandığımız cinsiyetçi ifadeler vardır. Örneğin, "herkes işini yapsın" yerine "hepimiz işimizi yapalım" demek daha kapsayıcıdır. Bir örnek daha vereyim; bir liderlik pozisyonundaki kişi için "o adam gibi adam" demek yerine, "o işini iyi yapan biri" veya "güçlü bir lider" gibi ifadeler kullanmak, liderlik vasıflarını cinsiyetten bağımsız hale getirir. Bu, özellikle ilkokul seviyesindeki çocuklara hitap ederken önemlidir. Bir öğretmenin "çocuklar" diye seslenmesi yerine "Sevgili çocuklar, gençler" gibi daha kapsayıcı bir hitap, tüm öğrencilerin aidiyet hissetmesini sağlar.
- Toplumsal Rollerin Cinsiyetlendirilmesinden Uzaklaşma
Toplumda kadına ve erkeğe yüklenen rollerin dilimize yansıması da eril dilin ele aldığı bir konudur. "Annelik babalık" yerine "ebeveynlik", "kadınsı" veya "erkeksi" gibi genellemeler yerine "duygusal", "kararlı" gibi cinsiyetten bağımsız sıfatlar kullanmak önemlidir. Örneğin, bir babanın çocuğuna bakım vermesi ve ev işleriyle ilgilenmesi gayet doğaldır. Bunu "Kadın gibi ev işi yapıyor" diye tanımlamak yerine, "ev işlerini yapıyor ve çocuğuna bakıyor" demek, bu sorumlulukları cinsiyete bağlamamak anlamına gelir. Bir iş ilanında "erkek adaylar" yerine "adaylar" yazmak veya bir ürünün tanıtımında "kadınlar için özel" yerine "herkes için harika" demek, geniş bir kitleye hitap etmenin ve aynı zamanda cinsiyetçi kalıpları yıkmanın en basit yollarındandır.
Pratik Öneriler:
- Meslek ve unvanları kullanırken cinsiyet eklemeyin. Örneğin, "kadın mühendis" yerine "mühendis" demeyi alışkanlık haline getirin.
- Hitap şekillerinde kapsayıcı olun. "Beyler, bayanlar" yerine "Değerli konuklar", "Saygıdeğer dinleyiciler" gibi ifadeler kullanın.
- Genelleme yapmaktan kaçının. Bir davranışın veya özelliğin cinsiyetle ilişkilendirilmediğini unutmayın.
- Kendi dilinizi gözden geçirin. Farkında olmadan kullandığınız cinsiyetçi ifadeleri fark edip düzeltmeye çalışın. Bu bir öğrenme süreci.