Sırasıyla Osmanlı padişahları kimlerdir?
Osmanlı Padişahları: Bir Zaman Tüneli Yolculuğu
Osmanlı İmparatorluğu'nun 600 yılı aşkın serüvenini yöneten padişahları sıralamak, adeta bir zaman tüneline girmek gibi. Gel, bu yolculuğa çıkarken nelere dikkat etmelisin, beraber bakalım. Deneyimlerime göre, bu listede gezinirken bazı isimlerin etkisi diğerlerinden daha belirgin oluyor.
Kuruluş ve Yükseliş Dönemi: Temellerin Atıldığı Yıllar
Osmanlı'yı
- Osmanlı olarak bildiğimiz Osman Gazi kurdu. Tam olarak ne zaman kurulduğu tartışmalı olsa da, genellikle 1299 yılı işaret edilir. Osman Gazi'yi oğlu Orhan Gazi takip etti. Orhan Gazi döneminde ilk düzenli ordu (Yaya ve Müsellem) kuruldu ve Bizans'tan İznik fethedildi. Bu dönemdeki başarılar, gelecekteki büyük fetihlerin temelini attı. Ardından gelen I. Murad döneminde Edirne başkent yapıldı ve Sırpsındığı ve Kosova Savaşları kazanıldı. I. Bayezid (Yıldırım) ise Anadolu'da siyasi birliği sağlama yolunda önemli adımlar attı. Ankara Savaşı'nda Timur'a yenilmesiyle devlet bir Fetret Devri'ne girdi ama II. Murad bu krizi sonlandırdı.
Büyük Fatihlerin ve Kanunî'nin İmparatorluğu Şekillendirdiği Dönem
Osmanlı denince akla ilk gelen isimlerden biri Fatih Sultan Mehmed. 1453'te İstanbul'u fethederek çağ kapayıp çağ açtı. İmparatorluğun başkentini Edirne'den İstanbul'a taşıdı ve Bizans'ı tarihten sildi. Fatih'ten sonra tahta geçen oğlu II. Bayezid döneminde iç mücadeleler yaşansa da imparatorluk genişlemeye devam etti. Asıl büyük yükseliş Yavuz Sultan Selim ve Kanunî Sultan Süleyman ile yaşandı. Yavuz, Mısır'ı fethetti, halifeliği Osmanlı'ya getirdi ve toprakları iki katına çıkardı. Kanunî ise "Muhteşem" olarak anılır; Belgrad, Rodos, Mohaç gibi önemli fetihlerle Avrupa'da korku saldı, hukuk alanında önemli reformlar yaptı.
Örnek: Kanunî Sultan Süleyman döneminde Osmanlı ordusu Viyana önlerine kadar dayandı. Bu, Avrupa siyasetinde Osmanlı'nın ne kadar etkili olduğunun bir göstergesi.Duraklama ve Gerileme: Değişen Dengeler ve Reformlar
Kanunî'den sonra gelen padişahlar döneminde imparatorlukta duraklama belirtileri görülmeye başlandı. II. Selim (Sarı Selim) döneminde büyük bir fetih olmasa da devletin temelleri hala sağlamdı. Ancak III. Murad, III. Mehmed ve sonrasında gelen padişahlar döneminde leider güç kayıpları başladı. I. Ahmed dönemi biraz daha toparlanma olsa da, Genç Osman'ın yeniçeriler tarafından öldürülmesi gibi olaylar devletin iç işleyişindeki sorunları gözler önüne serdi. IV. Murad kısa süreliğine otoriteyi sağlamaya çalışsa da, asıl büyük reform çabaları Köprülü ailesinden sadrazamların göreve gelmesiyle başladı. Bu dönemde toprak kayıpları hızlandı.
Pratik İpucu: Duraklama dönemindeki padişahların hepsini ezberlemeye çalışmak yerine, bu dönemin genel özelliklerini anlamaya odaklan. Hangi padişahın hangi önemli olaya imza attığını bilmek, dönemin ruhunu yakalamana yardımcı olur. Örneğin, "Yavuz'dan sonra işler karışmaya başladı" gibi genel bir çerçeve çizmek daha kalıcı olur.Gerileme ve Dağılma: Reformların Yetmediği Son Yüzyıllar
Gerileme döneminde Venedik, Lehistan, Avusturya ve Rusya ile yapılan savaşlar kaybedildi. II. Mustafa ve III. Ahmed dönemlerinde Lale Devri gibi kültürel ve sanatsal gelişmeler yaşansa da, askeri ve siyasi gerileme devam etti. I. Mahmud, III. Osman, III. Mustafa dönemlerinde batı tarzı ıslahatlar yapılmaya çalışıldı ama yeterli olmadı. I. Abdülhamid'in reformları da kalıcı bir çözüm getirmedi. III. Selim'in Nizâm-ı Cedid ordusu güzel bir çabaydı ama yeniçerilerin tepkisiyle başarısız oldu. II. Mahmud, Yeniçeri Ocağı'nı kaldırarak önemli bir reform yaptı ama imparatorluk artık dağılma sürecindeydi.
Son padişah Vahdettin (VI. Mehmed) ise Kurtuluş Savaşı'nın yaşandığı bir dönemde tahttaydı ve 1922'de saltanatın kaldırılmasıyla Osmanlı Devleti resmen sona erdi.
Gerçek Bilgi: Osmanlı İmparatorluğu'nun toplamda 36 padişahı olmuştur. Bu 36 isim, tam 623 yıl boyunca devleti yönetmiştir. Bu süre zarfında imparatorluk, Orta Doğu, Kuzey Afrika, Balkanlar ve Avrupa'nın bir kısmını içine alan devasa bir coğrafyaya hükmetmiştir.