Yabani fındık nerede yetişir?

Yabani Fındık Nerede Yetişir?

Yabani fındık dediğimizde aklımıza ilk gelen yer Karadeniz Bölgesi olur, değil mi? Haklısın da, Türkiye dünyanın en büyük fındık üreticisi ve bu üretimin büyük bir kısmı zaten Karadeniz'den geliyor. Ama işin aslı, yabani fındığın ana vatanı aslında Orta Doğu. Özellikle Hazar Denizi'nin güney kıyıları, yani şimdiki İran coğrafyası diyebiliriz. Zamanla, bizim bölgeye yani Anadolu'ya ve oradan da Avrupa'ya yayılmış.

Deneyimlerime göre, yabani fındığı en çok görmek isteyeceğin yerler belirli iklim ve toprak koşulları gerektiriyor. Türkiye'de en çok doğal olarak bulabileceğin yerler şunlar:

• Karadeniz Bölgesi'nin kıyı şeridi ve yamaçları: Özellikle Giresun, Ordu, Samsun, Trabzon gibi illerin daha nemli ve ormanlık alanlarında, yol kenarlarında, dere yataklarının çevresinde yabani fındık çalılıklarına sıkça rastlarsın. Toprak nemini seven bir bitki olduğu için Karadeniz'in o bol yağışlı iklimi ona çok iyi geliyor.
• Marmara Bölgesi'nin kuzey kesimleri: Karadeniz'e komşu olan ve Akdeniz iklimiyle Karadeniz ikliminin geçiş özelliklerini taşıyan yerlerde de yabani fındık görmek mümkün. Özellikle Kocaeli, Sakarya, Bolu'nun kuzey ilçeleri gibi yerlerde ormanlık alanlarda karşımıza çıkabilir.
• Ege Bölgesi'nin kuzey ve iç kesimleri: Deniz etkisinden biraz uzaklaşan, karasal iklimin de hissedildiği Kütahya, Afyonkarahisar gibi illerin ormanlık ve dağlık alanlarında, özellikle nemli vadi içlerinde yabani fındık yetiştiğine şahit oldum.

Yabani fındığın yetiştirildiği yerleri anlamak için temel iki şeye bakmak lazım: nem ve sıcaklık. İdeal sıcaklık aralığı genellikle 10-20 derece arasıdır ve bol neme ihtiyacı vardır. Ama işte burası ilginç, -20 dereceye kadar soğuğa da dayanabiliyor. Bu yüzden çok geniş bir coğrafyada doğal olarak yayılabilmiş. Yani sadece Karadeniz'e sıkışmış bir bitki değil.

Yabani Fındık Yetişme Koşulları ve İpuçları

Eğer senin de aklında yabani fındık yetiştirmek veya bulunan yerleri ziyaret etmek varsa, bu bitkinin nelere ihtiyacı olduğunu bilmek sana yol gösterecektir. Deneyimlerime göre, yabani fındık seçici bir bitki değil ama yine de bazı temel şartları arıyor:

• Toprak: Hafif eğimli, iyi drenajlı ama nemli toprakları sever. Çok sıkı ve suyu tutan topraklardan pek hoşlanmaz. Humuslu topraklarda daha iyi gelişir. pH değeri 5.5 ile 6.5 arasında olması idealdir. Yani biraz asidik toprakları tercih eder.
• Işık: Kısmi gölge veya tam güneş alan yerlerde yetişebilir. Ancak en iyi verimi, özellikle yaz aylarında öğleden sonra hafif gölge alan yerlerde verir. Yoğun güneş altında yaprakları yanabilir. Bu yüzden orman kenarları veya seyrek ağaçlık alanlar onun için biçilmiş kaftan.
• Su: Yabani fındık susuzluğa dayanıklı olsa da, özellikle ilkbaharda ve meyve olgunlaşma döneminde suya ihtiyacı vardır. Yıllık yağış miktarı en az 700 mm olan yerlerde doğal olarak iyi yayılır. Kurak dönemlerde sulama faydalı olur.
• Rakım: Genellikle deniz seviyesinden 1500 metre rakıma kadar olan yerlerde yabani olarak görmek mümkün. Ancak bazı türleri daha yüksek rakımlara da uyum sağlayabiliyor.

Eğer kendi bahçende yetiştirmek istersen, fidanlarını dikerken aralarında en az 4-5 metre mesafe bırakmanı öneririm. Çünkü yabani fındık çalıları zamanla oldukça yayılırlar.

Yabani Fındığın Türleri ve Yayılışı

Aslında 'yabani fındık' dediğimiz şeyin tek bir türü yok. Dünyada Corylus cinsine ait yaklaşık 20 farklı tür bulunuyor. Bunlardan en bilinenleri ve Türkiye'de en çok karşılaştıklarımız şunlar:

• Adi Fındık (Corylus avellana): Bu, bahçelerde yetiştirdiğimiz kültür fındığın atasıdır. Avrupa'dan Asya'ya kadar geniş bir alanda doğal olarak bulunur. Çalılık şeklinde büyür ve meyveleri daha küçük ama lezzetlidir.
• Boz Fındık (Corylus colurna): Bu tür ağaç formundadır ve diğerlerine göre daha yavaş büyür. Doğu Karadeniz'in yüksek kesimleri ve Kuzey Anadolu'nun dağlık alanlarında daha çok karşımıza çıkar. Meyveleri de yenilebilir ama adi fındık kadar yaygın değildir. Hatta bu türün odunu da oldukça değerlidir.
• Sakallı Fındık (Corylus maxima): Özellikle Balkanlar ve Türkiye'nin bazı bölgelerinde görülebilir. Bu türün meyveleri daha uzun ve sivridir.

Yani sen bir yabani fındık çalı gördüğünde, büyük ihtimalle Corylus avellana ile karşılaşıyorsundur. Ama coğrafi konuma ve bazı fiziksel özelliklerine dikkat edersen, farklı türleri ayırt etmen de mümkün olabilir.

Yabani Fındığı Tanımlama ve Dikkat Edilmesi Gerekenler

Doğada gezerken 'Acaba bu yabani fındık mı?' diye düşünüyorsan, sana birkaç ipucu verebilirim. Deneyimlerime göre, anlamak için şu noktalara dikkat edebilirsin:

• Yapraklar: Genellikle yuvarlak veya oval, kenarları tırtıklı, üst yüzeyi tüysüz, alt yüzeyi ise damarlarında hafif tüylü olabilir. Yaprak dökmeyen türleri de var ama yaygın olanlar yaprak döker.
• Çiçekler: Fındık çiçekleri 'kedi kuyruğu' dediğimiz sarkık, sarı renkli erkek kedicikler şeklindedir. Dişi çiçekler ise çok daha küçük ve kırmızımsı renkli, zor görülen yapılardır. Çiçeklenme genellikle ilkbahardan hemen önce, Şubat-Mart aylarında olur.
• Meyveler: İşte en belirgin özellik! Yuvarlak veya oval, sert kabuklu meyveler, genellikle 2-4 tanesi bir arada, yeşilimsi, yapraklı bir kılıf (brakte) içinde bulunur. Bu kılıf meyveyi kaplar ve olgunlaşınca dökülür. Kültür fındıklardaki gibi uzun bir kılıfı yoktur.
• Büyüme Şekli: Genellikle çok dallı, geniş bir çalı formundadır. Ağaç gibi tek gövdeli olmayabilir. Boyları 3-6 metreye kadar uzayabilir.

Doğadan yabani fındık toplarken dikkatli olmalısın. Sadece kendi ihtiyacın kadar almalı ve doğaya zarar vermemelisin. Ayrıca, emin olmadığın bitkileri asla tüketme! Zehirli olabilecek başka bitkilerle karıştırma riskin her zaman var.