🗞️ Manisa Haber

Kisaltmalar nasıl yazılır?

12 Haziran 2025 Manisa Haber

Kısaltmaların Gizemini Çözüyoruz: Doğru Yazım Rehberi

Kısaltmalar hayatımızın her alanında karşımıza çıkıyor, değil mi? E-postalardan raporlara, günlük konuşmalardan akademik metinlere kadar her yerde kullanıyoruz. Ama gelin görün ki, bazen bu küçük kelime oyunları kafamızı karıştırabiliyor. Kısaltmaları doğru yazmak, hem metnimizin anlaşılırlığını artırır hem de profesyonel bir görünüm kazandırır. Deneyimlerime göre, bu konuda birkaç püf noktası bilmek işini çok kolaylaştıracak.

Büyük Harf Kısaltmalar: Nokta mı, Noktasız mı?

En çok kafa karıştıran konulardan biri, büyük harfle başlayan kısaltmaların sonuna nokta konulup konulmadığı. Genel kural şu: Bir kelimenin ilk birkaç harfiyle yapılan kısaltmalarda nokta kullanılır. Örneğin, "Prof." (Profesör), "Dr." (Doktor), "Cad." (Cadde), "Sok." (Sokak). Ancak, bir kelimenin tamamının baş harflerinden oluşan ve genellikle anlamı bilinen kısaltmalarda nokta kullanılmaz.

Burada dikkat etmen gereken en önemli nokta, bu kısaltmaların okunuşudur. Eğer kısaltmayı okurken sonuna bir harf ekliyorsak (örneğin, "Profesör" gibi), sonuna nokta koyarız. Eğer kısaltmayı doğrudan bir kelime gibi okuyorsak (örneğin, "TBMM"yi "Tee-Beh-Em-Em" diye değil, "Türkiye Büyük Millet Meclisi"nin bir bütün olarak kısaltması olarak okuyorsak), nokta koymayız.

Örnekler:

  • T.C. (Türkiye Cumhuriyeti) - Okunuşunda sonuna harf eklemediğimiz için nokta kullanılır.
  • TÜBİTAK (Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu) - Bir bütün olarak okunduğu için nokta kullanılmaz.
  • NATO (North Atlantic Treaty Organization) - Yine bir bütün olarak okunduğu için nokta kullanılmaz.
  • ABD (Amerika Birleşik Devletleri) - Nokta olmadan kullanılır.
  • TSK (Türk Silahlı Kuvvetleri) - Nokta olmadan kullanılır.

Peki, özel isimlerin kısaltmalarında ne olacak? Genellikle, özel isimlerin baş harflerinden oluşan ve anlamı bilinen kısaltmalarda nokta kullanılmaz. Örneğin, "MEB" (Milli Eğitim Bakanlığı), "İBB" (İstanbul Büyükşehir Belediyesi). Eğer bu kısaltmaların sonuna ek getiriyorsak, kesme işaretiyle ayırırız: "MEB'in", "İBB'ye".

Küçük Harf Kısaltmalar: Nokta Her Zaman Dostundur

Küçük harfle yapılan kısaltmalar genellikle bir ölçü birimini veya bir kelimeyi temsil eder. Bu tür kısaltmalarda, eğer kısaltma belirli bir birimi ifade ediyorsa ve sonuna nokta konulması gerekiyorsa, genellikle konulur. Ancak, uluslararası kabul görmüş bazı kısaltmalarda nokta kullanılmaz.

Örnekler:

  • kg (kilogram) - Nokta kullanılmaz.
  • cm (santimetre) - Nokta kullanılmaz.
  • m (metre) - Nokta kullanılmaz.
  • dk (dakika) - Nokta kullanılmaz.
  • s (saniye) - Nokta kullanılmaz.

Bu kısa ve öz kuralları aklında tutmak, metinlerini daha derli toplu hale getirecektir.

Özel Durumlar ve Yaygın Hatalar

Bazı kısaltmalar, genel kuralların dışında özel bir kullanıma sahip olabilir. Örneğin, "sayfa" kelimesinin kısaltması olan "s.", çoğul anlamı taşıyan kısaltmalarda çift harf kullanır: "ss." (sayfalar). Benzer şekilde, "cilt" için "c.", çoğulu için "cc." kullanılır.

Yaygın bir hata da, özellikle yabancı dillerden gelen ve Türkçeye geçmiş kısaltmalarda nokta kullanımıdır. Örneğin, "Doctor" kelimesinin kısaltması olan "Dr." Türkçede de "Doktor" anlamında kullanılır ve sonuna nokta konulur. Ancak "United Nations"ın kısaltması olan "UN" gibi uluslararası kısaltmalarda nokta kullanılmaz.

Deneyimlerime göre, emin olamadığın durumlarda TDK (Türk Dil Kurumu) sözlüğüne göz atmak en güvenli yoldur. Hatta birçok çevrimiçi araç da kısaltmalar konusunda sana yardımcı olabilir.

Kısaltma Kullanımında Pratik İpuçları

Kısaltmaları metninde kullanırken aklında bulundurman gereken birkaç şey var:

  • İlk Kullanımda Açıklama: Bir kısaltmayı metninde ilk defa kullanıyorsan, parantez içinde tam adını belirtmek iyi bir uygulamadır. Örneğin: "Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu (TÜBİTAK), yeni bir proje başlattı."
  • Tutarlılık: Kısaltmaları kullanırken metin boyunca tutarlı ol. Bir yerde "Prof." kullanıyorsan, başka yerlerde de aynı şekilde devam et.
  • Okunabilirlik: Amacın metninin anlaşılır olması. Kısaltma kullanmak metni hızlandırabilir ama aşırıya kaçmak veya anlaşılması zor kısaltmalar kullanmak okuyucuyu yorabilir.
  • Bağlam Önemli: Resmi bir raporda kullanacağın kısaltmalarla, bir arkadaşına göndereceğin kısa mesajdaki kısaltmalar farklı olabilir. Bağlama uygun kısaltmalar seçmelisin.

Bu ipuçları, kısaltmalar konusunda sana yol gösterecektir. Unutma, doğru ve yerinde kullanılan kısaltmalar metnini daha profesyonel ve akıcı hale getirir.