Idgamı şemsiyye ne demektir?

İdgam-ı Şemsiyye Nedir? Pratik İpuçları ve Örnekler

Kuran okurken karşımıza çıkan ve okunuşu en çok kafa karıştıran terimlerden biri idgam-ı şemsiyyedir. Öncelikle ne olduğunu netleştirelim. İdgam, Arapça'da "bir şeyi başka bir şeyin içine katmak, gizlemek" anlamına gelir. Şemsiyye ise "güneş ile ilgili" demektir. Yani idgam-ı şemsiyye, lam-ı tarif (elif lam) harfinin, kendisinden sonra gelen "şemsi harflerden" birine idgam olması, yani okunmayıp gizlenmesi durumudur. Bu, tıpkı güneş ışığının bir cismin arkasında kalıp görünmemesi gibidir.

Burada kilit nokta, lam harfinin kendisinden sonra gelen harfle birlikte birleşerek onun harekesini almasıdır. Lam'ın kendisi okunmaz, ama dilimizdeki karşılığı olan elif lam'ın kendisi yazıda kalır. Bu durum, kelimenin başlangıcındaki elif lam'dan sonra gelen harfin şeddeli (üstünde küçük bir 'ş' işareti olan) okunmasıyla kendini belli eder.

Deneyimlerime göre, bu kuralı anlamanın en iyi yolu şemsi harfleri ezberlemektir. Toplamda 14 tane şemsi harf vardır. Bunlar: ت (t), ث (s), د (d), ذ (z), ر (r), ز (z), س (s), ش (ş), ص (sad), ض (dad), ط (t), ظ (z), ل (l), ن (n). Elif lam'dan sonra bu harflerden biri geldiğinde, idgam-ı şemsiyye meydana gelir.

İdgam-ı Şemsiyye Nasıl Tanınır ve Okunur?

Öncelikle, kelimenin başında elif lam (ال) olduğunu görmeniz gerekir. Ardından, bu elif lam'dan hemen sonra gelen harfin yukarıda saydığımız 14 şemsi harften biri olup olmadığını kontrol edersiniz. Eğer o harf şemsi harflerden biriyse, o zaman idgam-ı şemsiyye vardır.

Okunuşta ise işler biraz değişir:

• Elif lam'ın üzerindeki hemze-i vasl (geçiş hemzesi) hareketsiz okunur, yani hiçbir ses verilmez.
• Lam harfi okunmaz, yani ağzınızdan "el" diye bir ses çıkmaz.
• Lam harfinden sonra gelen şemsi harf şeddeli okunur. Yani üzerine bir şedde konulmuş gibi iki defa okunur.

Örnek verelim:

• Kuran'da sıkça geçen "er-Rahman" kelimesi. Burada "elif lam"dan sonra "ra" harfi gelir. "Ra" şemsi harflerden olduğu için idgam-ı şemsiyyedir. Okunuşu "er-Rahman" şeklindedir, "el-Rahman" değil.
• "En-Nur". "Nun" harfi şemsidir. Okunuşu "En-Nur"dur.
• "Es-Semawat". "Sin" harfi şemsidir. Okunuşu "Es-Semawat"tır.
• "Et-Tîn". "Te" harfi şemsidir. Okunuşu "Et-Tîn"dir.

Pratik İpuçları ve Dikkat Edilmesi Gerekenler

Bu kuralı oturtturmak için bol bol Kuran okumak ve tecvid hocasından yardım almak en etkili yoldur. Tecvid kitaplarında idgam-ı şemsiyye konusuyla ilgili bolca örnek ve alıştırma bulunur.

Başlangıçta zorlanabilirsiniz ama zamanla gözünüz alışacaktır. Dikkat etmeniz gereken en önemli nokta, lam'ın okunmayıp sonraki harfin şeddeli okunmasıdır. Bu, dilin daha akıcı ve doğru bir şekilde Kuran okumasını sağlar. Tecvid kurallarının tamamı, Kuran'ın lafzını korumak ve lafzının güzelliğini ortaya çıkarmak için vardır.

Birkaç ek ipucu:

• Okuduğunuz ayetlerde elif lam'dan sonra gelen harfin şeddeli olup olmadığına bakın. Şeddeli ise büyük ihtimalle idgam-ı şemsiyye kuralı işlemiştir.
• Şemsi harfleri bir liste haline getirip yanınızda bulundurabilirsiniz. Okuma yaparken bu listeye göz atmak hız kazandırır.
• Tecvid derslerine katılmak veya online tecvid videoları izlemek de bu konuda size çok şey katacaktır.

Unutmayın, her tecvid kuralı gibi idgam-ı şemsiyye de pratikle öğrenilir. Sabırlı olup düzenli çalıştığınızda, bu konuya hakim olacağınızdan emin olabilirsiniz.