Bir deneme nasıl yazılır?
Deneme Yazmanın Temelleri
Deneme yazmak, düşüncelerini organize etmek ve bunları akıcı bir şekilde ifade etmek için harika bir yoldur. Deneyimlerime göre, iyi bir deneme sadece bilgi aktarmakla kalmaz, aynı zamanda okuyucuyu da içine çeker.
Konuyu Belirleme ve Odaklanma
Her şeyden önce, ne hakkında yazmak istediğine karar vermelisin. Konu genişse, onu daraltmak önemlidir. Örneğin, "sanat" yerine "
- yüzyıl empresyonist ressamlarının doğa tasvirleri" gibi daha spesifik bir konuya odaklanmak, yazını daha yönetilebilir hale getirir. Bu daraltma süreci, genellikle ilk taslakta yaptığın beyin fırtınası ve araştırma aşamasında şekillenir. Bir deneme için ideal kelime sayısı genellikle 500 ila 1500 kelime arasındadır; bu da konuyu ne kadar derinlemesine işleyebileceğini belirler.
Yapı ve Akış
Her denemenin sağlam bir yapısı olmalı. Bu, okuyucunun düşüncelerini takip etmesini kolaylaştırır. Genellikle şu üç bölümden oluşur:
- Giriş: Konuya ilgi çekici bir giriş yap. Bu bir soru, ilginç bir istatistik veya kısa bir anekdot olabilir. Örneğin, bir şiir analizi yazıyorsan, o şiirin yayımlandığı dönemin toplumsal atmosferinden bahsederek başlayabilirsin. Giriş, okuyucuya ne bekleyeceğini söylemeli, yani denemenin ana fikrini veya tezini belirtmeli.
- Gelişme: Burası ana fikirlerini detaylandırdığın yer. Her paragraf bir alt başlık veya ana fikrin bir yönü üzerine odaklanmalı. Destekleyici kanıtlar, örnekler ve açıklamalar sun. Örneğin, bir teknoloji denemesi yazıyorsan, her paragrafta farklı bir teknolojinin (yapay zeka, blockchain vb.) sosyal etkilerini inceleyebilirsin. Her paragrafın ilk cümlesi genellikle o paragrafın ana fikrini (topic sentence) belirtir.
- Sonuç: Ana fikirlerini özetle ve bir kapanış cümlesiyle bitir. Yeni bir fikir sunmaktan kaçın, ancak okuyucuyu düşündürecek bir yorumla bitirebilirsin. Girişte sorduğun soruyu cevaplamak veya tartışılan konunun daha geniş anlamını vurgulamak iyi bir son olabilir.
Dil ve Üslup
Deneme yazarken samimi ama aynı zamanda bilgili bir dil kullanmak önemlidir. Kendi sesini bulmak, okuyucuyla bağ kurmanı sağlar. "Bence" yerine "deneyimlerime göre" veya "gözlemlerim şunları gösteriyor ki" gibi ifadeler kullanmak, argümanlarını daha güçlü kılar. Cümlelerin akıcı olmalı ve paragraflar arasında mantıksal geçişler sağlamak için bağlaçlar kullanmalısın. Örneğin, "ancak", "bununla birlikte", "ayrıca", "bu nedenle" gibi kelimeler, düşüncelerini birbirine bağlamana yardımcı olur.
Taslak ve Gözden Geçirme
İlk taslak mükemmel olmak zorunda değil. Önemli olan, fikirlerini kağıda dökmek. Yazdıktan sonra, denemeni birkaç kez gözden geçirmelisin. Yazım hatalarını, dilbilgisi yanlışlarını düzeltmeli ve düşüncelerinin net olduğundan emin olmalısın. Başka birinden okumasını istemek de faydalı olabilir. Onlar, senin göremediğin hataları veya anlaşılmayan noktaları fark edebilirler. Genellikle bir deneme üzerinde çalışırken 3-4 farklı taslak hazırlamak, ortaya çıkan işin kalitesini önemli ölçüde artırır.