Başka belgisiz sıfat mı?
"Başka Belgisiz Sıfat mı?" Derken Nelerden Bahsediyoruz?
Edebiyat ve dilbilimde sıfatlar, isimlerin önüne gelerek onları niteleyen veya belirten kelimelerdir. Belgisiz sıfatlar ise bu niteleme veya belirtme işlemini, belirli olmayan, kesinliği olmayan bir şekilde yapan sıfatlardır. Yani "bir kitap" dediğinde hangi kitaptan bahsettiğin belli değildir, ama "o kitap" dediğinde artık belirli bir kitap söz konusudur. Belgisiz sıfatlar da tam olarak bu belirsizliği ifade eder. Peki, bu kategoride başka hangi kelimeler var ve bunları nasıl kullanıyoruz?
- Miktar Bildiren Belgisiz Sıfatlar
Bu grup, isimlerin sayısını veya miktarını tam olarak belirtmeden, genel bir fikir veren kelimelerden oluşur. Örneğin, "birkaç öğrenci" dediğimizde kaç kişi olduğunu tam olarak bilmeyiz, ama tek bir öğrenci olmadığını anlarız. Benzer şekilde, "çok insan" ifadesi de kalabalık bir topluluğu işaret eder ama kesin bir sayı vermez. Deneyimlerime göre, bu tür kelimeleri kullanırken cümlenin akışına dikkat etmek, karşı tarafta merak uyandırmamak adına önemlidir.
- Birkaç: Birkaç kişi yardım etti.
- Çok: Çok kitap okudum bu yıl.
- Az: Az yemiş ama hala açtı.
- Birtakım: Birtakım sorunlar yaşadık.
- Her: Herkes bu fikre katıldı.
- Bütün: Bütün gün evde kaldım.
- Birçok: Birçok kez denedim ama olmadı.
- Nice: Nice badireler atlattık birlikte.
Burada dikkat edilmesi gereken, "birkaç" ve "birtakım" gibi kelimelerin genellikle 3 ile 10 arasındaki bir sayısal çoğunluğu ifade ettiğidir. "Çok" ve "birçok" ise daha geniş bir kitleyi veya miktarı kapsar.
- Durum veya Nitelik Bildiren Belgisiz Sıfatlar
Bu sıfatlar, isimlerin niteliğini veya durumunu genel hatlarıyla belirtir, ancak yine de belirli bir özellik taşımazlar. "Başka bir çocuk" dediğimizde, önceden bahsedilen çocuğun dışında, tanımadığımız veya farklı bir çocuğu kastederiz. "Bazı evler" ise, belli evler değil, genel olarak rastgele seçilmiş veya bahsedilen evler dışındaki evlerdir. Bu kelimeleri kullanırken cümlenin bağlamı çok önemlidir.
- Başka: Başka bir evde yaşıyor.
- Bazı: Bazı insanlar geç uyur.
- Herhangi bir: Herhangi bir sorun olursa haber ver.
- Çeşitli: Çeşitli renklerde çiçekler vardı.
- Farklı: Farklı bir bakış açısıyla yaklaştı.
Özellikle "başka" ve "farklı" kelimeleri birbirine yakın anlamlar taşısa da, "başka" genellikle önceki bir nesneden ayrılığı vurgularken, "farklı" daha çok niteliksel bir ayrılığı belirtir. "Herhangi bir" ise, rastgele seçilebilecek herhangi bir örneği işaret eder.
- Nitelik ve Nicelik Arasındaki İnce Çizgi
Belgisiz sıfatları kullanırken, bazen durum ve nicelik arasındaki ayrımı yapmak zorlaşabilir. Örneğin, "birkaç örnek" hem miktar bildirir hem de bu örneklerin ne kadar yeterli veya temsil edici olduğu konusunda bir belirsizlik yaratır. Deneyimlerime göre, bu tür durumlarda cümlenin amacını göz önünde bulundurmak, doğru kelimeyi seçmenize yardımcı olacaktır. Eğer amacınız sayıyı belirsiz bırakmaksa "birkaç" yeterliyken, eğer belirli bir örnek grubunu kastediyorsanız ama bunu tam olarak tanımlamıyorsanız "birtakım" veya "bazı" daha uygun olabilir.
Pratik Öneri: Bir kelimeyi belgisiz sıfat olarak kullanıp kullanmadığınızdan emin değilseniz, o kelimenin yerine belirli bir isim koymayı deneyin. Eğer anlam bozulmuyorsa veya anlamsız bir hale geliyorsa, muhtemelen belgisiz sıfat kullanmışsınızdır. Örneğin, "birkaç öğrenci" yerine "ali" koyduğunuzda "ali öğrenci" anlamsız olur, bu da "birkaç"ın belgisiz sıfat olduğunu gösterir. Ancak "ali öğrenci" cümlenin bağlamına göre doğru olabilir. Asıl önemli olan, "birkaç"ın herhangi bir öğrenci grubunu ifade etmesidir.
- Belgisiz Zamirlerle Karıştırmamak Gerekiyor
Belgisiz sıfatlar, isimlerin önüne gelerek onları niteler. Belgisiz zamirler ise, isimlerin yerine geçerek aynı belirsizliği ifade ederler. Örneğin, "Bazı insanlar okur" cümlesinde "bazı insanlar" bir belgisiz sıfat tamlamasıdır. Ancak "Bazıları okur" dediğimizde, "bazıları" kelimesi, daha önce bahsedilen bir insan grubundan bazılarını zamir olarak karşılar. Deneyimlerime göre, bu ayrımı iyi yapmak, cümlenin anlamını netleştirmede kilit rol oynar.
Örnek Ayrım:
- Sıfat:Birkaç elma aldım. (Elma isim, "birkaç" sıfat)
- Zamir: Aldıklarımın birkaçı çürüktü. ("birkaçı" elmaların yerine geçmiş, zamir)
Bu ayrım, özellikle "her", "bazı", "birkaç", "birçoğu" gibi kelimelerin kullanıldığı cümlelerde dikkat edilmesi gereken bir noktadır. Ne demek istediğinizi tam olarak ifade edebilmek için bu farkı bilmek çok faydalı olacaktır.