Iran hangi takvimi kullanıyor?

İran'ın Takvimi: Bir Bakış

Eğer yolun bir şekilde İran'a düştüyse veya İran kültürüyle bir ilgin varsa, karşına çıkan ilk ve en temel konulardan biri takvim olacaktır. Ülkede kullanılan takvim, bizim alışık olduğumuz miladi takvimden oldukça farklı ve bu durum, hem günlük yaşamda hem de özel günlerin takibinde bazı farklılıklar yaratıyor.

Deneyimlerime göre, İran halkının kullandığı takvim, tam olarak Celali takvimi olarak adlandırılan, aynı zamanda Hicri Şemsi takvimi olarak da bilinen bir sistemdir. Bu takvim, astronomik gözlemlere dayanır ve başlangıcı milattan önceki yıllara, özellikle de peygamberin hicretinden çok daha öncesine dayanır. İlk olarak Sultan Celaleddin Malikşah tarafından astronom Ömer Hayyam ve diğer bilim insanlarının çalışmalarıyla yeniden düzenlendiği için Celali adını almıştır.

Peki, bu takvim tam olarak nasıl işliyor? Celali takvimi, Güneş'in hareketlerini temel alır. Bu, bizim kullandığımız miladi takvimin de temel aldığı prensiptir. Ancak buradaki fark, başlangıç noktası ve yılın ilk gününün belirlenmesidir. Yıl, ilkbahar ekinoksunu takip eden ilk gün olan Nevruz ile başlar. Bu da Miladi takvimde genellikle 21 Mart'a denk gelir. Yani İran'da yeni yıl, bizim takvimimizde Mart ayının sonlarına doğru kutlanır.

Celali Takviminin Özellikleri ve Miladi Takvimle İlişkisi

Celali takviminin en belirgin özelliklerinden biri, yılların 365.24 gün civarında olmasıdır. Bu, Güneş yılına oldukça yakındır. Ancak mevsimlerle olan senkronizasyonunu sağlamak için her yıl 365 gün değil, bazı yıllar 366 gün olur. Bu artık yıl uygulaması da yine astronomik hesaplamalara dayanır.

Şimdi gelelim en merak edilen kısma: Miladi takvimle arasındaki fark ne kadar? Bu fark, yıllara göre değişkenlik gösterir. Örneğin, şu anda (2024) biz miladi takvime göre yılı yaşarken, İranlılar için bu sayı farklı olacaktır. Hicri Şemsi takviminde 1402 yılı yaşanırken, bizim takvimimize göre 2023-2024 yıllarına denk gelir. Yani, Miladi takvimdeki bir yılı Celali takvimine çevirmek için belirli bir çıkarma işlemi yapmanız gerekir ama bu sabit bir sayı değildir, çünkü her iki takvimdeki artık yıl hesaplamaları küçük farklılıklar gösterebilir. En basit yöntem, bulunduğunuz Miladi yılı bilin ve buna karşılık gelen Celali yılını araştırın.

Bu takvimin pratikteki yansıması nedir diye soracak olursan, mesela bir İranlının doğum gününü kutlamak istediğinde, onun doğum gününün Celali takvimdeki karşılığını bilmen gerekir. Ya da bir bayramın ne zaman olduğunu öğrenmek için güncel bir takvim kontrolü yapmalısın.

Nevruz: Yılın Yeniden Doğuşu

İran kültüründe takvimin bu şekilde işlemesinin en önemli sonucu, yılın başlangıcının ve en büyük bayramının Nevruz olmasıdır. Nevruz, sadece yeni bir yılın başlangıcı değil, aynı zamanda doğanın uyanışı, yeniden doğuşu ve baharın gelişini simgeler. Bu dönemde, 13 gün süren resmi tatiller olur ve bu tatiller boyunca aile ziyaretleri, özel yemekler ve kutlamalar yaygınlaşır.

Nevruz hazırlıkları haftalar öncesinden başlar. İnsanlar evlerini temizler, yeni kıyafetler alır ve sofralar kurarlar. Bu, sadece takvimsel bir değişiklik değil, aynı zamanda kültürel ve toplumsal bir yenilenme sürecidir. Eğer bir seyahat planlıyorsan, Nevruz döneminin hem çok canlı hem de oldukça yoğun olacağını bilmelisin. Konaklama ve ulaşım rezervasyonlarını önceden yapmakta fayda var.

Pratik Bilgiler ve Öneriler

İran'la ilgili bir plan yapıyorsan veya İranlı arkadaşlar edindiysen, bu takvimi anlamak sana büyük kolaylık sağlayacaktır. İşte sana birkaç pratik öneri:

• Akıllı Telefon Uygulamaları: Günümüzde birçok akıllı telefon, hem Miladi hem de Hicri Şemsi takvimini gösterebilen uygulamalara sahip. Telefonunun ayarlarından bu özelliği aktifleştirebilirsin.
• Online Dönüştürücüler: İnternet üzerinde Miladi takvimden Hicri Şemsi takvimine veya tam tersine çeviren birçok araç bulabilirsin. Bunları kullanarak belirli tarihleri kolayca karşılaştırabilirsin.
• Özel Günleri Takip Et: İran'daki önemli dini ve milli bayramlar genellikle Hicri Şemsi takvimine göre belirlenir. Bu tarihleri önceden öğrenmek, kültürel etkileşimlerinde sana yardımcı olacaktır.
• Sabırlı Ol: Farklı takvim sistemlerine adapte olmak zaman alabilir. Karşındaki kişiden de bu konuda anlayış bekleyebilirsin.

Unutma, farklılıklar zenginliktir ve takvimler de bu zenginliğin bir parçasıdır. İran'ın takvimini anlamak, onlarla daha iyi iletişim kurmanı ve kültürlerini daha derinlemesine tanımanı sağlayacaktır.