Yahudiler hangi takvimi?
Yahudilerin Kullandığı Takvim: Zamanın Döngüsü ve Anlamı
Yahudilerin takvimi aslında bir tane değil, daha çok birbiriyle iç içe geçmiş iki ana takvimin ve bunları destekleyen unsurların bir bütünüdür. Kimi zaman sadece "Yahudi takvimi" olarak anılsa da, bunun arkasında hem güneş hem de ay döngülerini takip eden karmaşık ama bir o kadar da derin anlamlar taşıyan bir sistem yatıyor.
Öncelikle bilmen gereken en önemli şey, Yahudi takviminin temelde bir ay-güneş takvimi olduğudur. Bu ne demek? Kendi başına bir ay takvimi gibi ayların uzunluğunu ayın evrelerine göre belirlerken, aynı zamanda yılın mevsimlerle senkronize kalmasını sağlamak için de güneşi hesaba katar. Eğer sadece ay takvimini takip etseydi, örneğin Pesah (Hamursuz Bayramı) gibi bahar bayramları kışa denk gelebilirdi. Bunu engellemek için de belirli yıllara bir ay eklenir; bu sisteme de "artık yıl" veya İbranice'de "shanah me'uberet" denir.
Bu artırma işlemi rastgele yapılmaz. 19 yıllık bir döngü içinde 7 kez artık yıl uygulaması vardır. Bu sayede, takvim güneş yılına oldukça yaklaşır. Örneğin, sıradan bir Yahudi yılı 354 gün sürerken, artık bir Yahudi yılı 384 gün sürer. Bu eklenen ay da genellikle Adar ayıdır ve artık yılın ikinci Adar'ı "Adar Bet" olarak adlandırılır.
Bu çift sistemin en belirgin örneğini bayramların zamanlamasında görebilirsin. Pesah, her zaman Yahudi takviminin
- gününe denk gelen Nisan ayında kutlanır. Yahudi takviminde ilk ay genellikle Bahar'ın başlangıcı olan Nisan ayıdır. Ama yılbaşı (Rosh Hashanah) ise sonbaharda, Tishrei ayının ilk günüdür. Bu, dini yıl ile sivil yıl arasındaki ayrımı da gösterir. Bu iki başlangıç noktası, Yahudilikte zamanın farklı anlam katmanları taşıdığını gösterir.
Yahudi Takviminin Temel Yapısı: Aylar ve Günler
Yahudi takviminde aylar, tamamen ayın evrelerine göre belirlenir. Yeni ay doğumuyla yeni ay başlar. Bu nedenle ayların uzunluğu 29 veya 30 gün olur. İşte Yahudi takvimindeki aylar:
- Nisan (Mart-Nisan): Baharın başlangıcı, Pesah bayramının kutlandığı ay.
- İyar (Nisan-Mayıs):
- Sivan (Mayıs-Haziran): Şavuot bayramı bu aydadır.
- Temmuz (Haziran-Temmuz):
- Av (Temmuz-Ağustos):
- Elul (Ağustos-Eylül):
- Tishrei (Eylül-Ekim): Rosh Hashanah (Yılbaşı), Yom Kippur (Kefaret Günü) ve Sukkot (Çardaklar Bayramı) gibi en önemli bayramların kutlandığı aydır.
- Heshvan (Ekim-Kasım):
- Kislef (Kasım-Aralık): Hanuka bayramı bu aydadır.
- Tevet (Aralık-Ocak):
- Şevat (Ocak-Şubat):
- Adar (Şubat-Mart): Purim bayramı bu aydadır.
Deneyimlerime göre, bu ay isimlerini ve sıralamasını öğrenmek Yahudi kültürüyle ilgili daha derin bir bağ kurmanı sağlar. Örneğin, Tishrei ayının yoğun bayram takvimi, Yahudi yılının ne kadar önemli ve anlamlı bir başlangıçla geçtiğini gösterir.
Yahudi Takvimi Neden Bu Kadar Önemli?
Yahudi takviminin sadece bir zaman ölçü birimi olmadığını, aynı zamanda bir kimlik ve inanç taşıyıcısı olduğunu düşünüyorum. Bu takvim, sadece dini bayramların zamanlamasını belirlemekle kalmaz, aynı zamanda hayatın döngüsünü, tarihi olayları ve Yahudi halkının kolektif hafızasını da yansıtır. Günlük dualardan yıllık bayramlara kadar her şey bu takvime göre şekillenir.
Mesela, her gün okunan Şema duasındaki "Tanrı'nın Krallığı'nın her gün kabul edilmesi" düşüncesi, takvimin ritmiyle birleşir. Şabat (Cumartesi) günü, takvimin haftalık döngüsündeki en önemli duraklardan biridir. Yine, her ayın başında okunan Kiduş Lavanah (Yeni Ay Kutlaması) töreni, gökyüzündeki yenilenen ayın kutsallığını anmayı amaçlar. Bu küçük ritüeller, Yahudi yaşamının ayrılmaz bir parçasıdır ve takvimin ne kadar merkezde olduğunu gösterir.
Pratik İpuçları ve Öneriler
Eğer Yahudi takvimini daha yakından tanımak istersen, öncelikle bir Yahudi takvimi uygulaması veya web sitesi edinmeni tavsiye ederim. Bunlar, mevcut yılın tüm bayramlarını, Şabat başlangıç ve bitiş saatlerini ve hatta günlük Tehilim (Mezmur) okuma listelerini bile gösterir.
Ayrıca, Yahudi takvimini anlatan kitaplar okumak, bu sistemin arkasındaki teolojik ve felsefi düşünceleri daha iyi anlamana yardımcı olacaktır. Özellikle bayramların kökenleri ve takvimle olan bağlantıları üzerine odaklanabilirsin. Bu, sadece bilgi edinmekle kalmayıp, aynı zamanda bu kadim geleneğin yaşamındaki yerini de anlamanı sağlayacaktır.
Yahudi takvimindeki aylar ve bayramlar arasındaki bağlantıları takip etmek, bu kültürün ritmini yakalamana yardımcı olur. Örneğin, bir bayramın hangi ayda olduğunu bilmek, o dönemin genel atmosferi hakkında sana ipuçları verir. Bu tür detaylar, Yahudi takvimini sadece bir takvim olmaktan çıkarıp, yaşayan, nefes alan bir sistem haline getirir.