Kargir ev hangi yapı sınıfına girer?

Kagir Ev: Yapı Sınıfı ve İnşa Süreci

Kagir ev dediğimizde, aslında genel olarak taş veya tuğla gibi malzemelerle yığma yöntemiyle inşa edilmiş yapılar aklımıza geliyor. Bu tür yapılar, ahşap gibi diğer malzemelere göre çok daha ağır ve kütlesel bir yapıya sahiptir. Bu ağırlık ve kütlesellik, onları yapı sınıflandırmasında özel bir yere oturtuyor.

Deneyimlerime göre, kagir evlerin temel yapı sınıflandırması "Yığma Yapılar" kategorisine girer. Bu kategori altında da kendi içinde farklılıklar gösterebilirler. Örneğin, sadece taş duvarlardan oluşan bir yapı ile tuğla ve harçla örülmüş bir yapı arasında detaylar farklılaşır. Ama genel çerçeve hep aynıdır: Düşey taşıyıcı elemanlar (duvarlar) hem yükü taşır hem de dış etkenlere karşı koruma sağlar.

Malzeme ve Taşıyıcı Sistem Farklılıkları

Kagir evlerin taşıyıcı sistemini oluşturan ana malzemeler genellikle şunlardır:

• Taş Duvarlar: Özellikle eski Anadolu yapılarında sıkça karşımıza çıkan, doğal taşların yerleştirilip aralarının harçla doldurulmasıyla oluşan duvarlardır. Taşların cinsi (granit, kireçtaşı vb.) ve işlenme şekli, duvarın dayanımını doğrudan etkiler. Bu tür yapılarda duvar kalınlıkları genellikle oldukça fazladır, 30 cm'den başlayıp 60 cm'ye, hatta daha fazlasına ulaşabilir.
• Tuğla (Yığma) Duvarlar: Pişmiş topraktan elde edilen tuğlaların, harç yardımıyla üst üste örülerek oluşturduğu duvarlardır. Tuğlaların boyutları (örneğin, standart bir tuğla yaklaşık 19x19x39 cm olabilir) ve örgü teknikleri (robat, zincirleme vb.) duvarın taşıma kapasitesini belirler.
• Kagir Binalarda Taşıyıcı Elemanlar: kagir yapılarda sadece duvarlar değil, bazen düşeyde kolon görevi gören kalın taş veya tuğla payandalar, yatayda ise döşeme ve çatı yüklerini duvarlara aktaran ahşap veya taş hatıllar (kemergözü gibi detaylarda) da görülebilir. Ancak modern kagir yapılarda, dayanımı artırmak için taşıyıcı sistemin bir parçası olarak betonarme kolon ve kirişler de kullanılabilir. Bu durumda yapı, "Kagir Karkas" olarak da adlandırılabilir ve farklı bir yapı sınıfına girer.

Önemli bir nokta da, bu yapıların kendi ağırlıklarının (ölü yük) oldukça fazla olmasıdır. Deprem gibi yatay yükler karşısında bu yüksek ölü yükler, yapının salınımını artırabilir. Bu nedenle, özellikle deprem bölgelerinde bu tür eski kagir yapıların güçlendirilmesi büyük önem taşır.

Deprem Yönetmelikleri ve Kagir Yapılar

Türkiye gibi deprem kuşağında yer alan ülkelerde kagir yapıların deprem performansı kritik bir konudur. Eski yönetmeliklere göre inşa edilmiş birçok kagir yapı, günümüzdeki güncel deprem yönetmeliklerinin öngördüğü performans seviyesini karşılamayabilir. Özellikle tek başına yığma duvarlara dayanan ve içerisinde herhangi bir taşıyıcı betonarme karkas bulunmayan kagir yapılar, depremde rijitliklerinin yüksekliği ve sünekliğin düşük olması nedeniyle hasar görme eğilimindedir.

Deneyimlerime göre, bu tür yapıların güçlendirilmesi genellikle şu yöntemlerle yapılır:

• Betonarme Mantolama: Mevcut kagir duvarların her iki yüzeyine de belirli bir kalınlıkta betonarme kaplama yapılması. Bu, hem duvarların rijitliğini artırır hem de perdeleme etkisi yaratarak deprem yüklerini daha iyi karşılamasını sağlar. Duvar kalınlığına bağlı olarak 5-10 cm gibi kalınlıklar kullanılabilir.
• Donatı Enjeksiyonu: Duvarların içine özel enjeksiyon harçları ve çelik donatılar yerleştirilerek duvarın bütünlüğü ve dayanımı artırılır.
• Çelik veya Ahşap Bağlar: Duvarların birbirine bağlanması, kat döşemelerinin duvarlara iyi bir şekilde bağlanması gibi detaylar, yapının bir bütün olarak hareket etmesini sağlar.

Eğer bir kagir ev almayı veya restore etmeyi düşünüyorsan, mutlaka uzman bir mimar veya inşaat mühendisi ile görüşmen gerekir. Yapının mevcut durumunu, taşıyıcı sistemini ve deprem yönetmeliklerine uygunluğunu analiz ettirmek, ileride yaşanabilecek sorunları önlemenin en önemli adımıdır.

Pratik İpuçları ve Dikkat Edilmesi Gerekenler

Kagir evlerle ilgili bilmen gereken birkaç önemli pratik nokta var:

• Nem Yalıtımı: Kagir yapılar, özellikle bodrum katları veya zemin seviyesindeki duvarlar nem çekmeye yatkındır. İnşaat sırasında doğru bir temel ve bodrum yalıtımı yapılmış mı, yoksa sonradan bu tür problemler giderilmiş mi, bunu mutlaka sorgula.
• Çatı Durumu: Eski kagir evlerde çatıların da tadilata ihtiyacı olabilir. Çatının su sızdırmazlığı, duvarlara binecek yük açısından çok önemlidir. Kötü durumdaki bir çatı, zamanla duvarlarda nem ve çürümeye neden olabilir.
• Mevcut Yapısal Bütünlük: Duvarlarda gözle görülür çatlaklar, dökülmeler veya yerinden oynamalar var mı? Bunlar yapının genel sağlığı hakkında önemli ipuçları verir. Özellikle büyük ve derin çatlaklar (örneğin, 0.5 cm'den geniş) dikkatle incelenmelidir.
• Bağlantı Detayları: Döşeme ve çatıların duvarlarla nasıl birleştiği, yani “bağlantı detayları”, yapının deprem performansını doğrudan etkiler. Eskiden bu detaylar genellikle zayıf olurdu.

Özetle, kagir evler sağlam ve karakterli yapılar olabilir ancak inşa edildikleri dönemin teknoloji ve yönetmelikleri göz önünde bulundurulduğunda, günümüz standartlarına göre ek önlemler gerektirebilirler. Bilgili bir gözle yaklaşıp, uzman desteği alarak bu tür yapıların değerini anlayabilir ve güvenle kullanabilirsin.