Uykuda hareket bozukluğu nedir?

Uykuda Hareket Bozukluğu Nedir?

Uykuda hareket bozuklukları, uyku sırasında veya uykuya dalarken kontrol edilemeyen veya rahatsız edici bedensel hareketlerle karakterize edilen bir grup durumdur. Genellikle uyku kalitesini düşürürler ve hem yatan kişinin hem de partnerinin yaşam kalitesini olumsuz etkileyebilirler. Bu bozuklukların altında yatan nedenler çeşitlidir ve bazen altında yatan daha ciddi tıbbi durumların bir belirtisi olabilirler.

Uykuda Periyodik Bacak Hareketleri (UPBH)

Belki de en sık karşılaşılan uykuda hareket bozukluğu budur. Deneyimlerime göre, uykuda bacaklarda, genellikle baldır kaslarında ortaya çıkan tekrarlayıcı, ritmik ve istemsiz hareketlerdir. Bu hareketler genelde uykuya dalarken veya uykunun ilk evrelerinde daha belirgindir. Kişinin bacaklarını sallaması, ayaklarını çırpması veya parmaklarını oynatması şeklinde kendini gösterebilir. Bu hareketler, kişinin kendisi tarafından fark edilmeyebilir ancak uykunun bölünmesine, sık uyanmalara ve gün içinde aşırı uyku haline neden olabilir.

• Nedenleri: UPBH'nin kesin nedeni her zaman net olmasa da, sıklıkla demir eksikliği ile ilişkilendirilir. Ayrıca gebelik, böbrek yetmezliği, diyabet ve bazı nörolojik hastalıklar da tetikleyici olabilir. Bazı antidepresanlar veya antipsikotikler de bu durumu kötüleştirebilir.
• Belirtiler: Gün içinde yorgunluk, uykusuzluk, odaklanma güçlüğü, huzursuzluk gibi şikayetler sık görülür. Partnerler tarafından da fark edilebilir.
• Tanı ve Tedavi: Genellikle hastanın şikayetleri ve uyku polikliniklerinde yapılan polisomnografi (uyku testi) ile tanı konulur. Tedavide altta yatan nedenin (örneğin demir eksikliği) giderilmesi ilk adımdır. Demir takviyesi faydalı olabilir. Bunun yanı sıra doktor kontrolünde bazı ilaçlar da kullanılabilir.

Narkolepsi

Narkolepsi, beyindeki uyku-uyanıklık döngüsünü düzenleyen kimyasalların (özellikle oreksin) eksikliğinden kaynaklanan bir nörolojik hastalıktır. Gün içinde aşırı ve kontrol edilemeyen uyku atakları ile karakterizedir. Bu uyku atakları genellikle kısa sürelidir ancak kişinin günlük aktivitelerini yapmasını engelleyebilir.

• Katapleksi: Narkolepsinin en belirgin özelliklerinden biri katapleksidir. Bu, duygusal uyarılma (kahkaha, öfke, sürpriz) anlarında ani ve geçici kas güçsüzlüğüdür. Kişi aniden çöktüğü veya hareket edemez hale geldiği durumlar yaşayabilir.
• Uyku Felci ve Hipnagogik/Hipnopompik Halüsinasyonlar: Narkolepsi hastaları uykuya dalarken veya uyanırken geçici felç durumları (uyku felci) ve canlı, korkutucu halüsinasyonlar (hipnagogik-uykuya dalarken, hipnopompik-uyandıktan sonra) yaşayabilirler. Bu deneyimler oldukça ürkütücü olabilir.
• Tanı ve Tedavi: Narkolepsi tanısı genellikle polisomnografi ve gün içinde tekrarlanan uyku latansı testleri (MSLT) ile konulur. Tedavisi ömür boyu sürer ve genellikle uyarıcı ilaçlar, katapleksiyi kontrol altına alan ilaçlar ve uyku hijyeni önerilerini içerir.

Uykuda Davranım Bozukluğu (REM Uyku Davranım Bozukluğu - RDD)

Bu bozukluk, normalde uyku sırasında kasların felç olduğu REM (hızlı göz hareketleri) uykusu sırasında bu felcin olmaması durumunda ortaya çıkar. Bu nedenle, kişiler rüyalarını daha belirgin bir şekilde yaşar ve bu rüyalar sırasında bağırma, tekmeleme, yumruklama, düşme gibi şiddetli hareketler yapabilirler. Deneyimlerime göre, bu hareketler bazen partner için oldukça tehlikeli olabilir.

• Rüyalarla İlişki: Hastalar genellikle rüyalarındaki eylemleri fiziksel olarak gerçekleştirirler. Bu hareketler bazen yaralanmalara yol açabilir.
• Altta Yatan Nedenler: RDD, sıklıkla Parkinson hastalığı ve demans gibi nörodejeneratif hastalıkların erken bir belirtisi olarak kabul edilir. Bu nedenle, RDD teşhisi konulan kişilerin nörolojik takibinin yapılması önemlidir.
• Tanı ve Tedavi: Tanı genellikle uyku testi (polisomnografi) ile konulur. Tedavide, hareketleri kontrol altına almaya yardımcı olan ilaçlar kullanılır. Yatak etrafına yastık koymak gibi önlemler de partneri korumak için alınabilir.

Ne Yapmalısınız?

Eğer siz veya yakınınız uykuda istemsiz hareketler yaşıyorsa, bu durumun kesinlikle bir doktor tarafından değerlendirilmesi gerekir. İlk adım genellikle bir nörolog veya uyku uzmanına başvurmaktır. Özellikle aşağıdaki durumlarda vakit kaybetmeden destek alın:

• Gün içinde aşırı uyku hali ve yorgunluk
• Uyku sırasında partnerinizi rahatsız eden veya yaralayan hareketler
• Uykuya dalarken veya uyanırken yaşanan garip deneyimler (felç, halüsinasyonlar)
• Ayaklarda veya bacaklarda rahatsız edici hisler ve hareket etme isteği

Unutmayın, uykuda hareket bozuklukları tedavi edilebilir ve altta yatan nedenler belirlenerek yaşam kaliteniz önemli ölçüde artırılabilir.