Bu kaynakları kullanırken nelere dikkat ediyoruz?
Kaynak Kullanımında Dikkat Edilmesi Gerekenler
Kaynak kullanırken nelere dikkat ettiğimizi merak ediyorsan, gel seninle bu konuya biraz samimi ama bir o kadar da somut bir şekilde dalalım. Deneyimlerime göre, bir bilgiyi alıp onu kendi cümlelerimizle yoğururken en çok gözden kaçırdığımız noktalar var. Bunlar hem akademik başarı hem de etik duruş açısından kritik.
- Güvenilirlik ve Orijinallik Kontrolü
En temel adım bu. Elindeki bilginin kaynağı ne kadar sağlam? Bir blog yazısından mı aldın, yoksa hakemli bir dergiden mi? Örneğin, bir sağlık konusu hakkında araştırma yapıyorsan, sadece "uzman doktor" etiketiyle yazılmış bir blog yazısına değil, bilimsel dergilerde yayınlanmış ve çift körlü çalışmalara dayanan makalelere yönelmelisin. Bir araştırma yaparken, kaynakların güncelliğine de dikkat etmek önemli. 2023'te yapılmış bir araştırmayla, 2005'teki bir araştırmanın sonuçları arasında dağlar kadar fark olabilir. Özellikle teknoloji ve bilim alanlarında bu fark daha da belirginleşir. Bir örnek vereyim: Yapay zeka konusunda 2020'den önceki kaynaklar artık günümüzdeki gelişmelerin ancak küçük bir parçasını anlatacaktır.
Peki, bu kontrolü nasıl yaparsın?
- Yazarın Uzmanlığı: Yazarın ilgili alanda akademik geçmişi, yayınları var mı?
- Yayın Organı: Kaynak, tanınmış bir üniversitenin yayın organı mı, saygın bir dergi mi, yoksa kişisel bir blog mu?
- Kanıt Temelli Mi?: Bilgiler rastgele mi sunulmuş, yoksa verilere, araştırmalara mı dayanıyor?
- Güncellik: Bilgi ne kadar güncel?
- Anlama ve Yorumlama Derinliği
Kaynakları sadece kopyala-yapıştır yapmak yerine, gerçekten anlayıp kendi diline çevirmek çok önemli. Bir makaleden bir paragraf aldın diyelim. O paragrafın ana fikri ne? Yazar tam olarak ne anlatmak istiyor? Bunu kendi cümlelerinle ifade edebiliyor musun? Eğer edemiyorsan, o kaynağı tam olarak sindirememişsin demektir. Örneğin, bir istatistiksel veriyle karşılaştığında, o verinin ne anlama geldiğini, hangi bağlamda sunulduğunu anlamak gerekir. Sadece "Türkiye'de işsizlik oranı %10" demek yerine, bu oranın hangi dönem için geçerli olduğunu, önceki dönemlere göre nasıl değiştiğini ve bu değişimin nedenlerini anlamak, bilgiyi daha anlamlı kılar.
Deneyimlerime göre, okuduğun bir metni şu sorularla kendi kendine sorgulamak faydalı olur:
- Bu metnin ana argümanı nedir?
- Yazar bu argümanı desteklemek için hangi kanıtları sunuyor?
- Bu kanıtlar ne kadar ikna edici?
- Metnin yazılma amacı ne olabilir?
- Metnin hangi kısımları benim için en önemli ve neden?
- Etik Kullanım ve Atıflandırma
Bu belki de en hassas konu. Başkasının fikrini veya bilgisini kendi fikrinmiş gibi sunmak intihaldir ve bunun sonuçları ciddi olabilir. Hangi bilgiyi nereden aldığını net bir şekilde belirtmek, hem etik bir sorumluluk hem de kaynaklara saygı göstermenin bir yoludur. Bir makaleden bir fikir aldığında, o fikrin kime ait olduğunu belirtmelisin. Örneğin, bir makalede "X araştırması, Y sonucunu göstermiştir" şeklinde bir ifade gördüğünde, bu bilgiyi kendi çalışmanda kullanacaksan, "X araştırmasının bulgularına göre..." veya "X (Yıl) tarafından yapılan araştırmada, ..." şeklinde atıfta bulunmalısın.
Atıflandırma konusunda pratik önerilerim şunlar:
- Okurken Not Al: Hangi bilginin hangi kaynaktan geldiğini not alarak ilerle.
- Belirli Bir Atıf Stili Kullan: APA, MLA, Chicago gibi yaygın atıf stillerinden hangisini kullanman gerektiğini öğren ve tutarlı ol.
- Her Zaman Atıfta Bulun: Doğrudan alıntı yaptığında veya bir fikri yeniden ifade ettiğinde mutlaka kaynak göster.
- Şüpheli Durumlarda Kaynak Göster: Emin olamadığın durumlarda bile kaynak göstermek, yanlış anlaşılmaları önler.
- Bilgiyi Kendi Argümanına Entegre Etmek
Kaynakları sadece bilgi deposu olarak görmek yerine, kendi argümanını güçlendirmek için bir araç olarak kullanmalısın. Aldığın bilgiyi kendi bakış açınla sentezlemeli, yorumlamalı ve kendi tezini desteklemek için kullanmalısın. Örneğin, bir konuda farklı görüşler içeren iki kaynak buldun. Bu iki görüşü karşılaştırabilir, aralarındaki bağlantıları kurabilir ve kendi sentezini oluşturabilirsin. Bu, sadece bilgiyi aktarmak değil, aynı zamanda o bilgiyi üzerine bir şeyler inşa etmek anlamına gelir. Deneyimlerime göre, bu entegrasyonu yaparken, kaynakların sunduğu bilgileri kendi düşüncelerinle nasıl birleştirdiğini açıkça göstermek okuyucunun sana olan güvenini artırır.