Avrupa'da insan haklarının korunmasında yer alan yargısal nitelikteki koruma usulleri nelerdir?

Avrupa, insan haklarının korunması konusunda dünyada öncü bir rol oynamaktadır. Özellikle yargısal nitelikteki koruma usulleri, bireylerin haklarının etkin bir şekilde güvence altına alınmasını sağlamaktadır. Bu yazımızda, Avrupa'da insan haklarının korunmasında yer alan başlıca yargısal mekanizmaları inceleyeceğiz.

Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM)

Avrupa insan hakları hukukunda en önemli aktörlerden biri Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi'dir. AİHM, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi'ne (AİHS) taraf olan devletlerin vatandaşlarının, sözleşmede yer alan haklarının ihlal edildiği iddiasıyla yaptıkları başvuruları değerlendirir. Başvurular, öncelikle Mahkeme tarafından kabul edilebilirlik şartları yönünden incelenir. Kabul edilebilir bulunan başvurular hakkında esas inceleme yapılarak, ihlal olup olmadığına karar verilir. İhlal kararı verilmesi halinde, Mahkeme ilgili devleti tazminata mahkum edebilir ve gelecekte benzer ihlallerin önlenmesi için tedbirler almasını isteyebilir.

Avrupa Birliği Adalet Divanı (ABAD)

Avrupa Birliği Adalet Divanı, Avrupa Birliği hukukunun yorumlanması ve uygulanması konusunda yetkilidir. ABAD, üye devletlerin veya AB kurumlarının hukuk ihlallerini denetler ve bireylerin AB hukukundan kaynaklanan haklarını korur. İnsan hakları, AB hukukunun temel bir parçası olduğu için, ABAD da insan haklarının korunmasında önemli bir rol oynar. Özellikle AB mevzuatının uygulanması sırasında ortaya çıkan insan hakları ihlalleri ABAD'ın yetki alanına girer.

Ulusal Mahkemeler

İnsan haklarının korunmasında en önemli aktörlerden biri de ulusal mahkemelerdir. Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi, taraf devletlere sözleşmede yer alan hakları ulusal düzeyde güvence altına alma yükümlülüğü yükler. Bu nedenle, bireylerin öncelikle kendi ülkelerindeki mahkemelere başvurarak hak ihlallerini gidermeye çalışmaları gerekmektedir. Ulusal mahkemeler, AİHS'i ve AİHM içtihatlarını dikkate alarak karar vermekle yükümlüdürler. Ulusal yargı yollarının tüketilmesi, AİHM'e başvuru yapabilmenin de ön koşuludur.

Avrupa'daki bu yargısal koruma mekanizmaları, insan haklarının etkin bir şekilde korunmasına önemli katkılar sağlamaktadır. AİHM, ABAD ve ulusal mahkemeler arasındaki işbirliği, insan hakları standartlarının yükseltilmesine ve bireylerin hak arama özgürlüğünün güvence altına alınmasına yardımcı olmaktadır.