Artrit ve poliartrit nedir?

Artrit ve Poliartrit: Eklem Ağrısının Arkasındaki Gerçek

Eklemlerin ağrılı bir şekilde şişmesi, hareket etmekte zorlanmak... Eğer bu sana tanıdık geliyorsa, büyük ihtimalle artrit veya daha yaygın adıyla eklem iltihabı ile karşı karşıyasın. Artrit kelimesi aslında geniş bir şemsiye terim, yani tek bir hastalık değil, eklemleri etkileyen 100'den fazla durumu kapsıyor. Poliartrit ise bu durumun bir alt grubu; birden fazla eklemi etkileyen artrit türleri için kullanılıyor.

Peki, bu ikisi arasındaki temel fark ne ve senin için ne ifade ediyor? Gelin detaylarına inelim.

Artrit Nedir? Temel Tanım ve Türler

Artrit, eklemlerdeki iltihaplanmayı ifade eder. Bu iltihaplanma, eklem kıkırdağının aşınmasından, bağışıklık sisteminin kendi vücut dokularına saldırmasına kadar pek çok farklı nedenden kaynaklanabilir. En sık görülen artrit türlerinden bazıları şunlardır:

• Osteoartrit (Kireçlenme): Bu, artritin en yaygın türüdür ve genellikle yaşlanma ile ilişkilidir. Eklemlerdeki kıkırdağın zamanla aşınması sonucu oluşur. Örneğin, dizler, kalçalar ve omurga en sık etkilenen bölgelerdir. Kıkırdak, eklemlerin birbirine sürtünmesini engelleyen yastık görevi görür. Bu yastıklar incelip yıprandığında kemikler birbirine sürtmeye başlar, bu da ağrı, sertlik ve hareket kısıtlılığına yol açar.
• Romatoid Artrit (RA): Bu otoimmün bir hastalıktır. Bağışıklık sistemin yanlışlıkla kendi eklem dokularına saldırır. Bu saldırı, eklemlerin iç zarında (sinovya) iltihaplanmaya neden olur. Romatoid artrit genellikle ellerde, ayak bileklerinde ve bileklerde başlar ve simetrik olarak, yani vücudun iki tarafında da aynı eklemleri etkiler. Sabahları hissedilen uzun süreli sertlik, romatoid artritin tipik bir belirtisidir.
• Gut: Vücutta ürik asit seviyesinin yükselmesi sonucu oluşan bir tür artrittir. Fazla ürik asit, eklemlerde kristaller halinde birikerek ani ve şiddetli ağrı ataklarına neden olur. En sık ayak başparmağını etkiler, ancak dizler, bilekler ve dirsekler de etkilenebilir.
• Psöriatik Artrit: Sedef hastalığı olan bazı kişilerde görülen bir artrit türüdür. Eklemlerde iltihaplanmaya ve şişmeye neden olur, ayrıca cilt lezyonları da eşlik edebilir.

Poliartrit: Çoklu Eklem Ağrısının Kökeni

Poliartrit, isminden de anlaşılacağı gibi, aynı anda birden fazla eklemin iltihaplanması durumunu ifade eder. Bu, yukarıda bahsettiğimiz artrit türlerinin bazıları için geçerlidir. Örneğin, romatoid artrit ve psöriatik artrit genellikle poliartrit olarak seyreder. Bu durumda ağrı, şişlik ve sertlik, vücudun farklı bölgelerindeki birçok eklemde hissedilir.

Poliartritin belirtileri kişiden kişiye ve etkilenen eklem sayısına göre değişiklik gösterebilir. Ancak genel olarak şunları içerebilir:

• Birden fazla eklemde ağrı
• Eklem şişliği ve hassasiyeti
• Sabahları veya uzun süreli hareketsizlikten sonra hissedilen sertlik
• Hareket açıklığında azalma
• Yorgunluk
• Kilo kaybı

Deneyimlerime göre, poliartrit hastalarında özellikle sabahları hissedilen sertlik, günlük yaşam aktivitelerini yerine getirmeyi oldukça zorlaştırabilir. Örneğin, ellerini açmak, kahve fincanını tutmak veya hatta yürümek bile bu sertlik nedeniyle acı verici olabilir.

Teşhis ve Tedavi: Ne Beklemelisin?

Eğer eklem ağrısı ve sertliği yaşıyorsan, bir doktora görünmen çok önemli. Doktor, seninle konuşarak, tıbbi geçmişini alarak ve fiziksel muayene yaparak bir teşhis koyacaktır. Gerekli görürse, röntgen, MRG gibi görüntüleme yöntemleri veya kan testleri isteyebilir. Kan testleri, iltihap belirteçlerini veya otoimmün antikorları tespit etmek için kullanılabilir.

Tedavi planı, altta yatan artrit türüne ve hastalığın şiddetine göre belirlenir. Amaç, ağrıyı kontrol altına almak, iltihabı azaltmak ve eklem fonksiyonunu korumaktır. Tedavi genellikle şunları içerir:

• İlaç Tedavisi: Ağrı kesiciler, antienflamatuar ilaçlar (NSAID'ler), kortikosteroidler ve hastalığı modifiye eden romatizmal ilaçlar (DMARD'lar) gibi çeşitli ilaçlar kullanılabilir. DMARD'lar, özellikle romatoid artrit gibi otoimmün artritlerde bağışıklık sisteminin aktivitesini baskılayarak hastalığın ilerlemesini yavaşlatır.
• Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon: Egzersiz, eklem hareketliliğini artırmak, kasları güçlendirmek ve sertliği azaltmak için kritik öneme sahiptir. Bir fizyoterapist, sana özel egzersiz programları oluşturabilir.
• Yaşam Tarzı Değişiklikleri: Kilo kontrolü, düzenli egzersiz, sağlıklı beslenme ve stresten uzak durmak, semptomların yönetilmesine yardımcı olabilir. Örneğin, fazla kilolar diz ve kalça eklemlerine binen yükü artırır, bu nedenle kilo vermek eklem sağlığı için çok faydalıdır.
• Cerrahi: Bazı durumlarda, özellikle eklemde ciddi hasar oluştuğunda, protez cerrahisi gibi operasyonlar gerekebilir.

Yaşam Kaliteni Artırmak İçin Pratik Öneriler

Artrit ve poliartrit ile yaşamak zorlayıcı olabilir, ancak bazı adımlarla yaşam kaliteni önemli ölçüde iyileştirebilirsin:

• Egzersizi Hayatının Bir Parçası Yap: Düşük etkili egzersizler, örneğin yüzme, bisiklete binme veya yürüyüş, eklemlerini nazikçe hareket ettirerek ve etrafındaki kasları güçlendirerek fayda sağlar. Bir fizyoterapistle çalışarak sana uygun egzersizleri bulabilirsin.
• Sağlıklı Beslen: Anti-enflamatuar özelliklere sahip gıdalar tüketmek önemlidir. Omega-3 yağ asitleri (somon, ceviz), meyveler, sebzeler ve tam tahıllar iltihabı azaltmaya yardımcı olabilir.
• Isı ve Soğuk Uygulamaları: Ağrıyan eklemlere sıcak kompres uygulamak kasları gevşetir ve sertliği azaltır. Soğuk kompres ise şişliği ve iltihabı gidermeye yardımcı olabilir. Hangisinin sana daha iyi geldiğini deneyerek bulabilirsin.
• Dinlenmeye Önem Ver: Eklemlerin zorlandığında dinlenmek ve aşırı kullanımdan kaçınmak önemlidir. Ancak aşırı hareketsizlik de sertliği artırabilir, bu yüzden dengeli bir yaklaşım benimsemek gerekir.
• Stres Yönetimi: Stresin iltihabı artırabileceği düşünülüyor. Yoga, meditasyon veya nefes egzersizleri gibi rahatlama teknikleri faydalı olabilir.
• Destek Gruplarından Yararlan: Benzer durumlarla mücadele eden insanlarla konuşmak hem duygusal destek sağlayabilir hem de pratik ipuçları öğrenmene yardımcı olabilir.

Unutma ki, erken teşhis ve doğru tedavi ile artrit ve poliartritin etkilerini yönetmek ve daha rahat bir yaşam sürdürmek mümkün.