Sarı kertenkele nedir?
Sarı Kertenkele: Tanıma, Tanıtma ve Bakım
Sarı kertenkele dediğin zaman aklına gelen ilk şey ne oluyor? Birçok kişi için egzotik bir evcil hayvan ya da doğada gördüğü canlıdır. Benim de yıllardır bu canlılarla içli dışlı olmamdan mütevellit, senin de merakını giderecek bazı temel bilgileri paylaşmak isterim.
Sarı Kertenkele Türleri ve Özellikleri
Öncelikle "sarı kertenkele" tek bir türe ait bir isim değil, bu renklenme bazı farklı türlerde görülebiliyor. En yaygın bilinenleri arasında Sarı Tabanlı Günəş Kertenkelesi ( _Gerrhosaurus flavigularis_ ) ve bazı Agama türlerinin genç bireyleri veya dişi örnekleri sayılabilir.
* _Gerrhosaurus flavigularis_: Bu tür, adından da anlaşılacağı gibi belirgin sarı veya sarımsı-kahverengi renklenmelere sahip. Genellikle Afrika'nın güney ve doğu bölgelerinde, savanlarda ve çalılıklarda yaşarlar. Boyları ortalama 20-30 cm civarındadır. Günışığına bayılırlar ve aktif zamanlarının çoğunu güneşlenerek geçirirler. Etçildirler ve böcekler, örümcekler, solucanlar gibi küçük omurgasızlarla beslenirler. Vücutları ince ve uzundur, bu da onlara dikey yüzeylerde tırmanma avantajı sağlar.
* Agama Türleri: Bazı _Agama_ türlerinde, özellikle erkeklerin üreme dönemlerinde parlak sarı renklenmeler görülebilir. Ancak genellikle bu türlerin genel renkleri daha değişkenlik gösterir. Agama'lar da genellikle Afrika'da yaşayan, karasal türlerdir. Güneşlenme onlar için de hayati önem taşır.
Deneyimlerime göre, bu türleri evcil hayvan olarak beslemek istiyorsan, canlıların doğal yaşam alanlarına yakın koşullar yaratmak zorundasın.
Evde Bakım ve Gereksinimler
Eğer bir sarı kertenkele sahiplenmeyi düşünüyorsan, yaşam alanı hazırlığı en kritik konulardan biri. Bu canlıların gün boyu güneşlenmeye ihtiyacı var, bu yüzden ısıtma ve aydınlatma düzeni çok önemli.
* Teraryum Boyutu: En az 60x40x40 cm boyutlarında bir teraryum idealdir. Ancak kertenkelenin türüne ve yetişkinliğine göre daha büyük bir alan gerekebilir. Hareket etmeleri ve tırmanmaları için yeterli alan sağlamalısın.
* Sıcaklık: Teraryum içinde farklı sıcaklık bölgeleri oluşturmalısın. Bir köşede 30-35°C civarında sıcak bir nokta (basking spot) ve teraryumun diğer ucunda daha serin bir alan (24-26°C) bulundurmalısın. Gece sıcaklıkları 20-22°C'ye düşebilir. Isıtma için seramik ısıtıcılar veya ısıtıcı kablolar kullanabilirsin.
* UVB Aydınlatma: Güneşlenme noktası kadar önemli olan bir diğer şey de UVB ışığı. Kertenkelelerin D3 vitamini sentezleyebilmesi ve kalsiyumu doğru emebilmesi için UVB ışığı şart. Özel sürüngen lambaları kullanmalısın. Bunların da belirli bir kullanım ömrü vardır, genellikle 6-12 ay sonra değiştirilmeleri gerekir.
* Nem: Türüne göre nem ihtiyacı değişir. _Gerrhosaurus flavigularis_ gibi savan türleri için genellikle %40-50 civarında bir nem oranı yeterlidir. Bunu sağlamak için günde bir kez teraryumu hafifçe spreyleyebilirsin.
* Altlık (Substrat): Kullanacağın altlık, kertenkelenin kazmasına ve yuvalanmasına imkan tanımalı. Hindistan cevizi lifi, kum-toprak karışımları veya kaba kum iyi seçeneklerdir. Ancak tozlu altlıklardan kaçınmalısın, bu solunum yollarına zarar verebilir.
Beslenme Alışkanlıkları ve İpuçları
Bu canlılar için dengeli ve çeşitli bir beslenme sağlamak hayati önem taşır.
* Ana Yem: Ana besin kaynakları canlı böceklerdir. Yeşil kTürküsü, cırcır böceği, un kurdu, hamam böceği gibi böcekleri güvenilir yerlerden temin etmelisin.
* Takviyeler: Böcekleri beslemeden önce kendi de beslemelisin (gut loading). Haftada 2-3 kez böceklerin üzerine kalsiyum ve vitamin takviyeleri serpmelisin. Özellikle genç ve büyümekte olan kertenkeleler için kalsiyum, kemik gelişiminde kritik rol oynar.
* Beslenme Sıklığı: Yavru kertenkeleler her gün beslenebilirken, yetişkinler haftada 2-3 kez beslenmelidir. Miktar olarak kertenkelenin kafasından daha büyük olmayan böcekler seçmelisin.
* Su: Her zaman taze ve temiz su bulundurmalısın. Küçük bir suluk veya teraryumun zeminine konulabilecek sığ bir kap kullanabilirsin. Bazı türler suyu damlacıklar halinde yalamayı sever, bu durumda spreyleme işlemi su ihtiyacını da karşılayabilir.
Deneyimlerime göre, kertenkelenin iştahını takip etmek önemli. Eğer yemede azalma varsa, bir şeylerin yanlış gittiğinin habercisi olabilir.
Davranışları ve Sosyalleşme
Sarı kertenkeleler genellikle gündüz aktif olan (diurnal) canlılardır. Çok sosyal değillerdir ve genellikle tek başlarına yaşamayı tercih ederler.
* Güneşlenme Merakı: Aktif oldukları zamanlarda bol bol güneşlenirler. Isıtma ve UVB ışığının doğru ayarlanmış olması, onların doğal davranışlarını sergilemelerini sağlar.
* Saklanma İhtiyacı: Teraryumda mutlaka saklanabileceği alanlar olmalı. Mağaralar, yarım kütükler veya bitkiler, onlara güvenli bir ortam sunar. Bu, streslerini azaltmalarına yardımcı olur.
* Üreme Dönemi: Bazı türlerde üreme dönemlerinde erkekler daha territorial ve birbirleriyle rekabetçi olabilir. Bu dönemlerde dikkatli olmak ve gerektiğinde ayrı teraryumlara almak gerekebilir.
Eğer senin sarı kertenkelen sürekli saklanıyorsa veya hareket etmiyorsa, teraryum koşullarını (özellikle sıcaklık ve UVB) tekrar gözden geçirmelisin. Onların davranışlarını gözlemleyerek ihtiyaçlarını daha iyi anlayabilirsin. Unutma, bu canlılar doğayı taklit ettiğimiz teraryumlarda yaşıyorlar ve bizim sorumluluğumuz onlara en iyi şekilde bu taklidi sunmak.