🗞️ Manisa Haber

Türkiye'nin doğu sınırını çizen antlaşma nedir?

12 Haziran 2025 Manisa Haber

Türkiye'nin Doğu Sınırını Çizen Antlaşma: Kars Antlaşması

Türkiye'nin doğu sınırlarının belirlenmesinde temel belge kuşkusuz Kars Antlaşması'dır. Bu antlaşma, sadece bir sınır çizelgesi değil, aynı zamanda milli mücadele sonrası oluşan yeni bölgesel dengeyi de tescil eden önemli bir diplomasi zaferidir.

Böylesi bir sınırın çizilmesinde en önemli etkenlerden biri, Birinci Dünya Savaşı sonrası Anadolu'nun yeniden yapılanması ve Kurtuluş Savaşı'nın başarıyla tamamlanmasıydı. Bu süreçte, Sovyet Rusya ile iyi ilişkiler kurmak, Türkiye'nin hem dış politikada hem de iç politikada elini güçlendirdi. İşte Kars Antlaşması, bu dönemin bir ürünü olarak ortaya çıktı.

Kars Antlaşması'nın Temel Maddeleri ve Önemi

13 Ekim 1921 tarihinde imzalanan Kars Antlaşması, Türkiye Büyük Millet Hükümeti ile Rusya SFSC, Azerbaycan, Ermenistan ve Gürcistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyetleri arasında yapıldı. Bu antlaşmanın en can alıcı noktalarından biri, bugünkü Türkiye-Ermenistan ve Türkiye-Gürcistan sınırlarını büyük ölçüde belirlemiş olmasıdır. Antlaşmanın temel maddelerine baktığımızda şunları görüyoruz:

  • Türkiye'nin doğu sınırları, 1918 Moskova Antlaşması'nda belirlenen sınırlar temel alınarak çizilmiştir. Bu, Kars ve Ardahan'ın Türkiye'ye bırakılması anlamına geliyordu.
  • Nahçıvan'ın statüsü de bu antlaşmada belirlendi. Nahçıvan, "azerbaycan'ın iç işlerine karışmamak şartıyla" Rusya'nın protektorası altında özerk bir bölge olarak kabul edildi. Bu madde, günümüzdeki Türkiyesınırının şekillenmesinde de dolaylı bir rol oynamıştır.
  • Ermenistan, Türkiye'nin uluslararası antlaşmalarla aldığı toprakları (özellikle Kars, Ardahan, Artvin) tanıdı.
  • Her iki taraf da birbirlerinin iç işlerine karışmama ilkesini kabul etti.

Deneyimlerime göre, bu antlaşmanın önemi, sadece sınırları çizmesiyle sınırlı değildir. Aynı zamanda, henüz dış politikada tam olarak tanınmamış olan Türkiye Büyük Millet Hükümeti'nin Sovyetler Birliği ve çevresindeki cumhuriyetlerle diplomatik ilişki kurmasının bir göstergesidir. Bu, Türkiye'nin Doğu'da güçlü bir müttefik bulma stratejisinin de bir parçasıydı.

Kars Antlaşması ve Günümüzdeki Yankıları

Bugün hala Kars Antlaşması'nın siyasi ve coğrafi sonuçları tartışılmaktadır. Özellikle Ermenistan ile Türkiye arasındaki ilişkilerin düğüm noktalarından biri, bu antlaşmanın farklı yorumlanmasından kaynaklanmaktadır. Ermenistan, antlaşmayı tanımadığını açıklasa da, fiili sınırlar büyük ölçüde bu antlaşma ile belirlenmiştir.

Eğer bu tür antlaşmaların tarihsel bağlamını ve etkilerini merak ediyorsanız, uluslararası ilişkiler ve tarih kitaplarına göz atabilirsiniz. Özellikle bu döneme ait diplomatik yazışmalar ve anılar, antlaşmaların arkasındaki gerçekleri daha iyi anlamanıza yardımcı olacaktır.

Türkiye'nin Doğu Sınırının Stratejik Önemi

Türkiye'nin doğu sınırı, sadece coğrafi bir çizgi değil, aynı zamanda stratejik açıdan da büyük önem taşır. Bu bölge, tarih boyunca farklı devletlerin ve kültürlerin kesişim noktası olmuştur. Kars Antlaşması ile belirlenen sınırlar, bu stratejik önemi de bir nevi hukuki bir zemine oturtmuştur.

Bir daha hatırlatmak gerekirse, Türkiye'nin doğu sınırını çizen temel antlaşma Kars Antlaşması'dır. Bu antlaşma, hem günümüzdeki sınırların belirlenmesinde hem de bölgesel jeopolitik dengelerin oluşmasında kilit rol oynamıştır. Bu tarihi belgeyi anlamak, Türkiye'nin dış politikasını ve bölgesel ilişkilerini daha iyi kavramak için önemli bir adımdır.