Başkanlık sistemi ne zaman kalktı?

Başkanlık Sistemi Ne Zaman Kalktı? Bu Soru Nereden Çıktı?

Bugünlerde "başkanlık sistemi ne zaman kalktı?" sorusuyla pek karşılaşmıyoruz, çünkü Türkiye'de başkanlık sistemi henüz yürürlükte olan bir rejim. Belki de bu soru, geçmişte yaşanan sistem değişiklikleri veya farklı ülkelerdeki uygulamalarla karıştırıldığı için ortaya çıkıyor. Gel seninle bu konuyu biraz daha netleştirelim.

Öncelikle, günümüz Türkiye'sinde uygulanan sistemin adının Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi olduğunu hatırlatmakta fayda var. Bu sistem, 2017'deki anayasa değişikliği referandumuyla kabul edildi ve 2018 seçimleriyle birlikte tam olarak yürürlüğe girdi. Yani "kalktı" gibi bir durum söz konusu değil, tam tersine yeni bir sistem uygulamaya konuldu.

Peki, bu sistemle neler değişti? En temel değişikliklerden biri, parlamenter sistemdeki başbakanlık makamının kaldırılması. Eskiden hem cumhurbaşkanı hem de başbakan vardı; cumhurbaşkanı devletin başıydı, başbakan ise hükümetin başıydı. Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi'nde ise bu iki görev tek elde, yani cumhurbaşkanında birleşti. Bu durum, yasama ve yürütme arasındaki güç dengelerini de etkileyen önemli bir dönüm noktası oldu.

Deneyimlerime göre, sistem değişikliğinin en çok konuşulan yönlerinden biri de karar alma süreçlerindeki hızlanma potansiyeliydi. Parlamenter sistemlerde koalisyon hükümetlerinin kurulması, düşmesi, güvensizlik oylamaları gibi süreçler bazen karar almayı yavaşlatabiliyordu. Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi ile bu tür durumların azalacağı ve daha hızlı bir yönetim sergileneceği öngörülüyordu. Elbette bu, uygulamanın kendisiyle test edilen bir durum.

Şimdi senin aklında şöyle bir soru olabilir: "Ama eskiden de cumhurbaşkanları vardı, ne farkı var?" İşte bu noktada, parlamenter sistemdeki cumhurbaşkanının yetki ve sorumlulukları ile şimdiki cumhurbaşkanının yetki ve sorumluluklarının aynı olmadığını bilmen önemli. Parlamenter sistemde cumhurbaşkanı genellikle sembolik görevlere sahipken, daha çok yürütme yetkisi başbakanda ve kabinedeydi. Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi'nde ise cumhurbaşkanı, hem devletin başı hem de hükümetin başı olarak doğrudan halk tarafından seçiliyor ve geniş yürütme yetkilerine sahip oluyor.

Eğer bu sistemin nasıl işlediğini daha yakından anlamak istersen, anayasa metinlerine göz atmanı öneririm. Özellikle 2017 referandumuyla değiştirilen maddelere bakmak, bu sistemin temelini oluşturan düzenlemeleri sana daha net bir şekilde gösterecektir. Örneğin,

1. madde cumhurbaşkanının görev ve yetkilerini,
2. madde ise Türkiye'nin cumhurbaşkanlığı hükümet sistemiyle yönetildiğini açıkça belirtiyor.

Unutma, bir ülkenin yönetim sisteminin ne zaman değiştiği veya hangi sistemin uygulandığı, o ülkenin siyasi ve hukuki geçmişini anlamak için kritik bilgilerdir. Şu an Türkiye'de uygulanan sistemin geçmiştekinden farklı olduğunu ve "kalktığı" gibi bir durumun olmadığını bu şekilde netleştirmiş olduk.