Hipokondri nedir psikoloji?

Hipokondri (Sağlık Anksiyetesi): Neden ve Nasıl Başlar?

Sağlık kaygısı, yani hipokondri, en basit haliyle, ciddi bir hastalığa sahip olduğuna dair güçlü bir inancın, tıbbi muayeneler ve güvencelerle giderilememesidir. Bu durum, basit bir vücut belirtisini (bir sivilce, hafif bir baş ağrısı, ara sıra hissedilen bir çarpıntı gibi) ölümcül bir hastalığın habercisi olarak yorumlama eğilimidir. Deneyimlerime göre, bu sadece "endişelenmek" değil, kişinin hayatını tamamen kontrol altına alan, sürekli bir korku döngüsüdür.

Peki, neden bu noktaya gelinir? Genellikle altında yatan birkaç temel neden var:

• Bilişsel Çarpıtmalar: Kişi, belirtileri yorumlarken mantıksız düşünce kalıpları kullanır. Örneğin, "Göğsümde hafif bir ağrı var, bu kesin kalp krizi geçiriyorum demek." Halbuki bu ağrı gaz sıkışmasından, kas gerginliğinden veya stresten de kaynaklanabilir. Olasılıkları göz ardı edip en kötü senaryoya odaklanırlar.
• Duygusal Tetikleyiciler: Yakın çevrede yaşanan bir hastalık öyküsü, medyada yer alan salgın haberleri, hatta stresli bir yaşam olayı bile tetikleyici olabilir. Bu tür durumlar, kişinin kendi sağlığına karşı hassasiyetini artırır.
• Doğuştan Gelen Yatkınlık: Bazı insanlar, genel olarak daha kaygılı bir yapıya sahip olabilirler. Bu kaygıyı genellikle somut konular yerine, sağlıkları gibi kontrol edemediklerini düşündükleri alanlara yöneltirler.

Vücudunuza Sürekli Odaklanmak: Belirtileri Nasıl Abartırsınız?

Hipokondri sahibi kişilerde beden tarama pratiği çok yoğundur. Sürekli olarak vücutlarındaki en ufak bir değişikliği fark etmeye çalışırlar. Bu durum, aslında hiç var olmayan belirtilerin bile hissedilmesine yol açabilir. Buna "somatizasyon" denir; yani ruhsal sıkıntıların fiziksel belirtilere dönüşmesi. Bir örnek vermek gerekirse, bir kişi gün içinde belki de on defa nabzını kontrol eder, her gün dilini aynada inceler, tuvalete çıktığında idrar rengini gözlemler.

Bu sürekli odaklanma hali, beyni "tehlike var" moduna sokar. Beyin, bu küçük sinyalleri alarm olarak algılar ve kortizol gibi stres hormonlarını salgılar. Bu hormonlar da kalp çarpıntısı, terleme, nefes darlığı gibi fiziksel belirtilere yol açar. Kişi, bu fiziksel belirtileri gördüğünde ise "işte kanıt!" diyerek kaygısını daha da artırır. Bir kısır döngü oluşur.

Araştırmalar, obsesif kompulsif bozukluk (OKB) ve panik bozukluğu gibi diğer anksiyete bozukluklarıyla hipokondrinin sıklıkla birlikte görüldüğünü gösteriyor. Bu da gösteriyor ki, aslında altta yatan temel sorun, anksiyete yönetimiyle ilgili.

Peki, Bu Döngüden Nasıl Çıkılır?

Bu duruma karşı mücadele etmek mümkün. Önemli olan, bu süreci anlamak ve doğru adımları atmaktır.

• Kabul ve Farkındalık: İlk adım, yaşadığınız şeyin bir hastalık kaygısı olduğunu kabul etmektir. Vücudunuzdaki bazı belirtilerin abartılı yorumlardan kaynaklandığını anlamak önemlidir. Kendinize "Bu bir belirti mi, yoksa benim bunu nasıl yorumladığım mı?" diye sorun.
• Belirtileri Takip Etmek Yerine Davranışları Takip Edin: Hangi davranışların kaygınızı artırdığını gözlemleyin. Sürekli internette hastalık araştırması yapmak, doktor doktor gezmek, sürekli vücudunuzu kontrol etmek gibi. Bu davranışları fark ettiğinizde, bunları yapmamak için kendinizi zorlayın.
• Bilişsel Yeniden Yapılandırma: Düşünce kalıplarınızı değiştirmek, hipokondri tedavisinin temelidir. Bir düşünceniz tetiklendiğinde, alternatif açıklamalar bulmaya çalışın. Örneğin, "Bu baş ağrısı kesin beyin tümörü" yerine "Bu baş ağrısı stresten, uykusuzluktan veya dehidrasyondan da olabilir." gibi.
• Belirtilere Tepki Vermeyi Erteleyin: Bir belirti hissettiğinizde, hemen harekete geçmek yerine 15-20 dakika beklemeye çalışın. Bu süre zarfında belirti ya geçer ya da şiddeti azalır. Bu, beyninizin otomatik tepkisini kırmanıza yardımcı olur.
• Diğer Aktivitelerle Meşgul Olun: Kaygı duyduğunuzda, dikkatinizi başka yönlere çekmeye çalışın. Sevdiğiniz bir hobiyle uğraşmak, spor yapmak, sevdiklerinizle vakit geçirmek gibi. Bu, sizi olumsuz düşünce döngüsünden çıkaracaktır.
• Uzman Desteği Alın: En etkili yöntemlerden biri, bir ruh sağlığı uzmanından (psikolog veya psikiyatrist) destek almaktır. Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT) gibi yöntemler, bu sorunu çözmede oldukça etkilidir. Bir terapist, size bu düşünce kalıplarını değiştirme ve kaygıyla başa çıkma stratejileri öğretecektir.

Unutmayın, bu bir zayıflık belirtisi değil, öğrenilmiş bir tepki biçimidir. Doğru yaklaşımla ve sabırla bu durumun üstesinden gelebilirsiniz.