Kan şeker düşüklüğü neden olur?
Kan Şekerin Neden Düşer?
Kan şekeri düşüklüğü, yani hipoglisemi, özellikle diyabetle uğraşanlar için sık karşılaşılan bir durum. Ama diyabetin yoksa bile başına gelebilir. Temelde, vücudunun ihtiyaç duyduğu enerji kaynağı olan glikozun kanında normalden daha düşük bir seviyeye inmesi demek bu. Normalde kan şekeri seviyesi genellikle 70-100 mg/dL arasındadır (açlık durumunda). Bu değerin altına indiğinde hipoglisemi belirtileri başlar.
Peki, bu düşüşe neden olan en yaygın sebepler nelerdir? Gel, deneyimlerime göre en sık karşılaştıklarımıza bir bakalım.
- Öğün Atlamak veya Yetersiz Beslenme
Vücudumuz, her daim bir enerji akışına ihtiyaç duyar. Bunu da en temel olarak yediğimiz yemeklerden alırız. Eğer düzenli öğünlerini yemezsen, özellikle karbonhidrat içerenleri, vücudun depoladığı glikozu kullanmaya başlar. Bu kullanım süreci uzadıkça kan şekerin düşer. Mesela, normalde sabah 8'de kahvaltı edip öğlen 12'de yemek yiyorsan ama o gün kahvaltıyı atlarsan, öğlene kadar vücudun boşta kalmış olur. Uzun süre aç kalmak, hele ki fiziksel aktivite de yaptıysan, kan şekerini hızla düşürebilir. Bu, özellikle insülin kullanan diyabet hastaları için kritik bir durumdur; çünkü insülin, şekerini düşürmeye programlıdır ve ortada düşürecek bir şeker yoksa aşırı bir düşüşe neden olabilir.
- Aşırı Fiziksel Aktivite
Egzersiz, vücudun glikozu daha fazla kullanmasını sağlar. Bu genel olarak iyi bir şeydir, kan şekerini kontrol etmeye yardımcı olur. Ancak, eğer egzersiz süren veya yoğunluğun normalden çok daha fazlaysa ve bunu yeterli karbonhidrat alımıyla dengelemiyorsan, kan şekerin beklenenin altına inebilir. Diyabet hastaları için bu daha da önemlidir. Bir spor salonuna gidip normalde yaptığından çok daha ağır bir antrenman yaparsan ve öncesinde yeterli karbonhidrat (örneğin, bir muz veya birkaç bisküvi) tüketmezsen, egzersiz sonrası veya sırasında hipoglisemi yaşama riskin artar. Vücudun hızla glikozu yakar ve yerine koyamaz.
- İlaçlar ve Diğer Tıbbi Durumlar
Diyabet İlaçları: En sık görülen nedenlerden biri de diyabet tedavisinde kullanılan ilaçlardır, özellikle insülin ve bazı oral hipoglisemik ajanlar (örneğin sülfonilüreler). Bu ilaçlar, vücudun insülin üretimini artırarak veya insülinin etkisini güçlendirerek kan şekerini düşürür. Eğer ilacın dozu fazla gelirse veya ilaç zamanlamasıyla öğün zamanlaması uyuşmazsa, hipoglisemi riski ortaya çıkar. Örneğin, insülin yaptıktan sonra bir öğünü atlamak veya öğünü beklemenden çok daha geç yemek, insülini işini yapması için fazla zaman tanıyarak kan şekerini tehlikeli seviyelere indirebilir.
Diyabet Dışı Durumlar: Diyabetin yoksa bile hipoglisemi yaşayabilirsin. Bunun birkaç nedeni olabilir:
- Reaktif Hipoglisemi: Yemek yedikten birkaç saat sonra kan şekerinin düşmesidir. Özellikle tatlı veya yüksek karbonhidratlı bir öğün sonrası vücudun fazla insülin salgılamasıyla olabilir.
- Bazı Tıbbi Durumlar: Karaciğer veya böbrek yetmezliği, bazı hormon eksiklikleri, hatta bazı tümörler (nadiren de olsa) kan şekeri düzenlemesini bozabilir ve hipoglisemiye yol açabilir.
- Alkol Tüketimi: Özellikle açken alkol almak, karaciğerin glikoz üretme yeteneğini engelleyerek hipoglisemiye neden olabilir. Bir iki kadeh sorun olmasa da, aşırı ve aç karnına alınan alkol ciddi düşüşlere yol açabilir.
Ne Yapmalısın?
Eğer kendini titrerken, terlerken, başın dönerken, açlık ve huzursuzluk hissederken bulursan, kan şekerinin düştüğünü düşünebilirsin. İlk yapman gereken şey, hızlı etki eden bir karbonhidrat almak:
- 15-20 gram karbonhidrat al: Bir çay kaşığı bal veya reçel, yarım bardak meyve suyu (soda olmayan), birkaç tane kesme şeker veya standart bir tablet glikoz (eğer yanındaysa).
- 15 dakika bekle: Bu süre zarfında vücudunun şekeri emmesini sağla.
- Tekrar ölç: Kan şekerin hala düşükse, bir 15 gram daha karbonhidrat al ve yine bekle.
- Sonra tam bir öğün ye: Kan şekerin normale döndüğünde, uzun süreli enerji sağlayacak karmaşık karbonhidratlar ve protein içeren bir öğün tüket.
Eğer bu durum sık sık tekrarlıyorsa, özellikle diyabetin yoksa, mutlaka bir doktora danışmalısın. Altta yatan başka bir neden olabilir ve bunun teşhis ve tedavisi önemlidir.