Coğrafi keşifler hangi ülkelerde başladı?

Coğrafi Keşifler Hangi Ülkelerde Başladı?

Coğrafi keşifler dendiğinde aklına hemen Portekiz ve İspanya gelmeli. Deneyimlerime göre, bu iki ülke bu büyük maceranın tartışmasız öncüleriydi. Birbirleriyle kıyasıya bir rekabet içinde, dünyanın bilinmeyen sularına yelken açtılar. Bu rekabet, sadece toprak kazanma veya zenginleşme hırsıyla değil, aynı zamanda siyasi ve dini motivasyonlarla da körüklendi.

Portekiz: Afrika Kıyılarından Doğu'ya Uzanan Yol

Portekiz, coğrafi keşiflerin ilk ve en sistemli adımlarını atan ülkeydi. Onlar için ana hedef, Afrika kıyılarını dolaşarak Hindistan'a denizden ulaşmaktı. Neden mi? Çünkü o dönemde Avrupa'nın Doğu ile olan ticaret yolları, özellikle İpek Yolu, Osmanlı İmparatorluğu'nun kontrolündeydi ve bu durum Avrupalı tüccarlar için hem maliyetli hem de riskliydi. Portekiz, bu engeli aşmak istiyordu.

• Prens Henry the Navigator (Denizci Prens Henry): Portekiz'in keşiflerdeki başarısının arkasındaki itici güçtü. Sagres'te kurduğu denizcilik okulu ve gözlemeviyle, haritacılık, astronomi ve gemicilik alanında büyük gelişmeler sağladı. Onun döneminde Portekizli denizciler, Madeira (1419), Azorlar (1427) ve Yeşil Burun Adaları (1444) gibi önemli noktaları keşfetti.
• Bartolomeu Dias: 1488'de Afrika'nın en güney ucuna ulaşarak Ümit Burnu'nu keşfetti. Bu keşif, Hindistan'a giden deniz yolunun varlığını kanıtladı ve Portekiz için büyük bir dönüm noktası oldu.
• Vasco da Gama: 1498'de Dias'ın açtığı yoldan ilerleyerek Hindistan'ın Kalikut Limanı'na ulaştı. Bu başarı, Avrupa ile Asya arasında doğrudan deniz ticaretini başlattı ve Portekiz'i baharat ticaretinde tekelleştirdi. Portekiz, Brezilya'yı (1500) ve Asya'da Goa, Malakka, Makao gibi önemli ticaret üslerini de ele geçirdi.

İspanya: Yeni Dünya'yı Keşfeden Güç

İspanya, Portekiz'in doğuya yönelmesine karşılık, batıya doğru bir rota izleyerek Hindistan'a ulaşma fikrine odaklandı. Bu, tarihin en büyük yanlış anlamalarından birine ve aynı zamanda en büyük keşiflerinden birine yol açtı: Amerika kıtasının keşfi.

• Kristof Kolomb: İspanya Kraliçesi Isabella ve Kral Ferdinand'ın desteğiyle 1492'de batıya doğru yelken açtı. Amacı Hindistan'a ulaşmaktı ama bunun yerine Karayipler'deki Bahama Adaları'na (San Salvador) çıktı. Kolomb hayatı boyunca buranın Hindistan olduğuna inandı. Bu keşif, "Yeni Dünya"nın Avrupalılar tarafından tanınmasının başlangıcı oldu ve İspanya'ya muazzam bir zenginlik kapısı araladı.
• Ferdinand Macellan: Portekizli olmasına rağmen İspanya adına sefer düzenledi. 1519-1522 yılları arasında gerçekleştirdiği dünya turuyla dünyanın yuvarlak olduğunu ve deniz yoluyla dolaşılabileceğini kanıtladı. Macellan'ın kendisi Filipinler'de öldürülse de ekibi dünyayı dolaşmayı başardı. Bu sefer, Pasifik Okyanusu'nun keşfini ve Amerika kıtasının batısından Asya'ya geçişin mümkün olduğunu gösterdi.
• İspanyollar kısa sürede Aztek (Meksika) ve İnka (Peru) medeniyetlerini fethederek büyük miktarda altın ve gümüşü Avrupa'ya taşıdı. Bu durum, Avrupa ekonomisinde "Fiyat Devrimi"ne yol açtı ve İspanya'yı
  1. yüzyılın en güçlü devleti haline getirdi.

Coğrafi Keşiflerin Diğer Aktörleri ve Etkileri

Portekiz ve İspanya başı çekse de, sonraki dönemlerde İngiltere, Fransa ve Hollanda gibi ülkeler de bu keşif yarışına dahil oldu. Ancak onların odak noktası daha çok Kuzey Amerika ve Asya'daki ticaret yolları ve sömürgelerdi. Örneğin, İngiltere Kuzey Amerika'da koloniler kurarken, Hollanda Doğu Hint Adaları'nda (bugünkü Endonezya) güçlü bir ticaret imparatorluğu inşa etti.

Bu keşiflerin etkileri ise sadece yeni toprakların bulunmasıyla sınırlı kalmadı:

• Yeni Ticaret Yolları: Akdeniz limanları önemini kaybederken, Atlas Okyanusu'ndaki limanlar (Lizbon, Sevilla, Anvers, Londra) yükselişe geçti.
• Ekonomik Değişim: Avrupa'ya akan değerli madenler enflasyona yol açtı. Ticaret hacmi arttı, yeni ürünler (patates, domates, mısır, kakao) Avrupa'ya geldi.
• Sömürgecilik ve Kültürel Etkileşim: Avrupa medeniyeti dünyanın dört bir yanına yayıldı, ancak bu yayılım beraberinde köle ticareti, yerli halkların soykırımı ve kültürel yıkımı da getirdi.
• Bilimsel Gelişmeler: Haritacılık, astronomi ve gemi yapım teknolojilerinde büyük ilerlemeler yaşandı. Dünya hakkında bilinenler genişledi.

Yani, coğrafi keşiflerin kökenine indiğinde, Portekiz'in denizcilik becerisi ve İspanya'nın cesur batı açılımının bu büyük dönüşümün temelini attığını net bir şekilde göreceksin.