Bir tüketici olarak hakları nelerdir?

Satın Aldığın Ürün Ayıplı Çıkarsa Ne Yapmalısın?

Deneyimlerime göre, birçoğumuzun en sık başına gelen durum, hevesle aldığımız bir ürünün bozuk, eksik ya da beklediğimiz gibi çıkmamasıdır. İşte bu noktada Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun (TKHK) devreye giriyor. Ayıplı mal, en basit tanımıyla, sözleşmede kararlaştırılan veya objektif olarak sahip olması gereken nitelikleri taşımayan maldır. Mesela, yeni aldığın telefonun kamerası çalışmıyorsa bu ayıplı maldır. Ya da sipariş ettiğin elbisenin yırtık gelmesi de öyle.

• Ayıplı Malda Hakların: TKHK'nın
  1. maddesi ve devamı çok net. Ayıplı malı teslim aldığın tarihten itibaren 6 ay içinde ayıbı satıcıya bildirdiysen, aşağıdaki dört haktan birini seçebilirsin:
  • Sözleşmeden dönme (paranı geri alma)
  • Ayıp oranında satış bedelinden indirim isteme
  • Ücretsiz onarım isteme (aşırı masraf gerektirmiyorsa)
  • Ayıpsız misliyle değiştirme (yani sana yenisini vermelerini isteme)

  Önemli bir detay: Bu haklardan birini seçtiğinde satıcı sana "Aa, ama biz tamir edelim" diyemez. Seçim hakkı tamamen sendedir. Genelde satıcılar tamir veya değişim önerme eğilimindedir ama kanun senin lehine.

• Zamanaşımı: Ayıplı mal için dava açma hakkın, malın teslim tarihinden itibaren 2 yıldır. Eğer ayıp satıcının ağır kusuru veya hile ile gizlenmişse, bu süre işlemez. Yani, satıcı bilerek seni kandırdıysa, 2 yıl sonra bile hakkını arayabilirsin.
• Nereye Başvuracaksın?
  • Ürünü aldığın yere (mağaza, online satıcı) yazılı olarak başvur. Mutlaka iadeli taahhütlü posta veya e-posta ile kanıt bırak.
  • Sorun çözülmezse, ürünün değeri 2024 yılı için 103.910 TL'nin altında ise Tüketici Hakem Heyeti'ne (THH) başvurmalısın. Bu değerin üzerindeyse Tüketici Mahkemesi'ne gitmen gerekir. THH başvuruları e-Devlet üzerinden veya kaymakamlıklarda bulunan THH bürolarından ücretsiz yapılabilir.

Mesafeli Satışta Cayma Hakkı Kuralı

İnternetten veya telefondan alışveriş yapmayı seviyorsan, bu hak senin için altın değerinde. Mesafeli Sözleşmeler Yönetmeliği, sana 14 gün içinde hiçbir gerekçe göstermeksizin ve hiçbir cezai şart ödemeksizin sözleşmeden cayma hakkı tanır. Bu süre, ürünün sana teslim edildiği tarihten itibaren başlar.

• Nasıl Kullanılır? Cayma hakkını kullanmak için 14 gün içinde satıcıya yazılı olarak (e-posta, iadeli taahhütlü mektup vb.) bildirimde bulunman yeterli. Bildirimi yaptıktan sonra 10 gün içinde ürünü satıcıya geri göndermek zorundasın. Satıcı da ürünü teslim aldığı andan itibaren 14 gün içinde paranı iade etmekle yükümlü.
• İstisnalar: Her şeyde cayma hakkı yok, maalesef. Mesela,
  • Fiyatı piyasadaki dalgalanmalara bağlı olan ziynet eşyaları gibi ürünler.
  • Hijyen nedeniyle iadesi uygun olmayan iç çamaşırı, mayo gibi ürünler.
  • Ambalajı açılmış ses veya görüntü kayıtları, yazılım ürünleri.
  • Niteliği gereği iade edilemeyecek çabuk bozulan gıda ürünleri.
  • Özel siparişle senin isteklerine göre üretilmiş ürünler (örneğin, ismine özel kolye).

  Bu istisnalar dışında kalan tüm mesafeli satışlarda cayma hakkını kullanabilirsin. Örneğin, online aldığın tişört bedenine uymadıysa veya rengini beğenmediysen rahatlıkla iade edebilirsin.

Garanti Süresi ve Satış Sonrası Hizmetler

Elektronik eşyalardan beyaz eşyaya kadar birçok üründe garanti belgesi görürüz. Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun'a göre, satıcılar bazı ürünler için en az 2 yıl garanti vermek zorundadır. Bu süre, ürünün teslim tarihinden itibaren başlar.

• Garanti Kapsamı: Garanti süresi içinde ürünün malzeme veya işçilik kaynaklı bir arızası çıkarsa, üretici veya satıcı bu arızayı ücretsiz olarak gidermek zorundadır. Ücretsizden kasıt, işçilik ücreti, değiştirilen parça bedeli veya başka ad altında hiçbir ücret talep edilemez.
• Tamir Süresi: Ürünün tamir süresi azami 20 iş günüdür. Eğer bu süre içinde ürün tamir edilemezse veya art arda iki defa aynı arıza tekrarlar ve bu arızalar ürünün ana işlevini etkilerse, aşağıdaki haklardan birini kullanabilirsin:
  • Ürünün ücretsiz değiştirilmesini isteme
  • Para iadesi isteme
  • Ayıp oranında bedel indirimi isteme

  Mesela, yeni aldığın televizyon

  1. günde bozuldu ve servise gitti. 20 iş günü geçti hala tamir edilmediyse, yenisini isteme veya paranı geri alma hakkın doğar.

• Satış Sonrası Hizmetler: Bazı ürünler için (beyaz eşya, elektronik gibi) satıcı veya üretici, satış sonrası hizmetler (yedek parça temini, servis) sağlamakla yükümlüdür. Bu hizmetlerin süresi ve kapsamı, Sanayi ve Ticaret Bakanlığı tarafından belirlenen tebliğlerle düzenlenir. Örneğin, bir buzdolabı için yedek parça temin süresi 10 yıl olabilir.

Fiyat Etiketi ve İlan Edilen Fiyatın Önemi

Bir ürün alırken etiketteki fiyatla kasadaki fiyatın farklı olduğunu fark ettin mi hiç? İşte bu noktada kanun senin yanında. Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun'a göre, etikette veya reyonda ilan edilen fiyat, kasa fiyatından farklıysa, tüketici lehine olan fiyat uygulanır. Yani, etikette 100 TL yazan bir ürün kasada 120 TL çıkarsa, 100 TL'den alma hakkın var.

• Neden Önemli? Bu kural, tüketicinin yanıltılmasını engellemek ve şeffaflığı sağlamak içindir. Satıcı, fiyatı açıkça ve anlaşılır bir şekilde belirtmek zorundadır.
• Nasıl Uygulanır? Farkı fark ettiğinde, bunu kasiyere veya mağaza yetkilisine bildirmelisin. Çoğu zaman bu tür durumlarda itiraz ettiğinde, etiketteki fiyat üzerinden işlem yapılır. Eğer yapılmazsa, yine Tüketici Hakem Heyeti'ne başvurabilirsin. Bu tür durumlar için etiketin fotoğrafını çekmek veya fişi saklamak işine yarayacaktır.
• İndirimli Ürünler: İndirimli ürünlerde de aynı kural geçerlidir. İndirim oranı veya indirimli fiyat açıkça belirtilmelidir. "Yüzde 50 indirim" yazıp da aslında çok az bir indirim yapılması yanıltıcı reklam kapsamına girer ve buna da itiraz edebilirsin.